काठमाडौं (हाम्रो खेलकुद) – भारतमा क्रिकेटले अन्य सबै खेललाई छायाँमा पारेको छ भन्दा सायदै दुइमत होला । यसो भन्दैमा त्यहाँ अन्य खेलको गतिविधि नै नभएको भन्ने होइन । फुटबलसँगै भलिबल, ब्याडमिन्टन, हक्की, कुस्ती, भारोत्तोलनलगायतका खेलले विश्वसँगै एसियामा राम्रो प्रभाव छाडेका छन् । यि खेलमा पनि नाम चलेका उम्दा खेलाडी छन् । जसले भारतीय खेलमा निकै राम्रा गरिरहेका छन् । देश विदेशमा हुने लिग खेल्न पुगिहाल्छन् ।

गत साता नेपाल भलिबल संघको आयोजना वाईवाई डाइनामाइट छैटौं एनभिए राष्ट्रिय क्लब भलिबल च्याम्पियनसिप सम्पन्न भयो । एनभिए लिगको छनोटका रुपमा रहेको च्याम्पियनसिपमा टिप टप हेल्प नेपाल स्पोर्ट्स क्लबले भारतीय राष्ट्रिय टोलीका तीन खेलाडी उतारेको थियो । तर गत सिजन लिग उपाधि जितेको हेल्प नेपाल यसपटक च्याम्पियनसिपमा भने उपविजेतामा सीमित बन्यो । फाइनलमा टोली आर्मीसँग पराजित भएको थियो ।

यसपटक भारतीय राष्ट्रिय टोलीका विनित कुमार चौधरी, सक्लेन खान र चिरागले हेल्प नेपालबाट खेले । विनित नेपाली भलिबल दर्शकका लागि परिचित अनुहार हुन् । पछिल्लो ४ सिजनयता उनी नियमित रुपमा एनभिए लिगसँगै च्याम्पियनसिपमा हेल्प नेपालकै जर्सीमा देखिएका छन् । सक्लेन र चिराग भने पहिलोपटक व्यावसायिक भलिबल खेल्न नेपाल आएका हुन् । यि तीन खेलाडी जापानमा भएको एसियन च्याम्पियनसिपमा भारतको राष्ट्रिय टोलीबाट सिधै नेपाल आएका थिए ।

अग्ला कद, खेल उस्तै माथिल्लो स्तर र मिजासिलो स्वभावका विनित लगातार चार वर्ष नेपालमा आएर खेल्नुले पनि उनको नेपालप्रतिको मोह बुझ्न सहज हुन्छ । उनले नेपाल आएर खेल्न निकै रमाइलो र सहज महसुस हुने बताए । ‘म सन् २०१७ देखि लगातार नेपाल आएर खेलिरहेको छु । क्लबमा निकै रमाइलो वातावरण छ । क्लबका अध्यक्ष बासु (भाई) श्रेष्ठ र महासचिव अरुण (भाई) श्रेष्ठले बोलाएपछि नाई भन्न सक्दिन,’ दक्षिण एसियाली खेलकुद (साग) मा भारतलाई स्वर्णपदक जिताइसकेका विनितले भने, ‘यहाँ आएर खेल्दा धेरै खुसी लाग्छ । नेपालमा भलिबलको क्रेज निकै राम्रो छ । हामीले यहाँ समर्थकको माया कमाएका छौं । यसपटक हामी फाइनलमा चुक्यौं । अर्काेपटक राम्रो गर्ने प्रयास हुनेछ ।’

उनी यतिमा रोकिएनन् । ‘जब नेपाल आएर खेल्छु धेरै खुशी लाग्छ । यहाँ धेरै सपोर्ट मिलेको छ । बासु भाई र अरुण भाईमा भलिबलको सेन्स छ । गत वर्षको लिगमा अर्को टोलीले ल्याएका पाकिस्तानी खेलाडीलाई समस्या पर्दा सहयोग गरेको उदाहारण हेर्न सक्छौं ’ ३० वर्षीय विनितले भने, ‘हेल्प नेपालको व्यवस्थापन भलिबल भनेपछि मरिहत्ते गर्छन् । यहाँ भलिबलको माहोल राम्रो छ । हामीलाई पनि खेल्न मज्जा लाग्छ ।’

विनितले नेपाली समर्थकको भलिबल क्रेज र यहाँको आन्तरिक प्रतिस्पर्धाको खुलेर प्रशंसा गरे । ‘भारतको केही ठाँउ केरला, हरियाणामा भलिबलको क्रेज देख्न सक्छौं । नेपालमा पनि निकै क्रेज छ । समर्थकमाझ उत्साह देख्दा झनै खेल्न मन लाग्छ । विशेषगरी नेपालको विभागीय टोली आर्मी, पुलिस र एपीएफसँग खेल्न मज्जा लाग्छ,’ उनले अनुभव साटे, ‘यि टोली निकै उत्कृष्ट छन् । हामी व्यवसायिक खेलाडी हौं । समर्थक भएपनि नभएपनि खेल्नैपर्छ । समर्थकबीच खेल्दा झनै मजा लाग्छ । दुवै पक्षबाट हुटिङ आउदाको माहोल नै फरक हुने गर्छ ।’

भारतको राष्ट्रिय टोलीबाट शीर्ष प्रतियोगिता खेल्दै सिनियर टोलीको कप्तानी सम्हालिसकेका विनितले नेपालको भलिबलको स्तर राम्रै रहेको बताए । ‘नेपालको भलिबलको स्तर राम्रै छ । तर भारत जत्तिको छैन । पाकिस्तान, श्रीलंका, माल्दिभ्स र बंगलादेशको स्तर उस्तै–उस्तै छ । यहाँ राम्रो काम भइरहेको छ । भलिबल यहाँको राष्ट्रिय खेल हो । यही तरिकाले खेल्दै गएको अवस्थामा नेपालले हामीलाई ५ वर्षपछि हराउन सक्ने सम्भावना छ,’ कुराकानीका क्रममा विनितले भने ।

विनितले अब अर्को स्तरमा लग्नका लागि धेरै भन्दा धेरै खेल हुनुपर्ने बताए । ‘खेलाडीको लागि म्याच एक्सपोजर जरुरी छ । जित्नको लागि खेलाडीले जति धेरै म्याच पाउछ त्यति नै उसमा अनुभव बढ्दै जान्छ । कठिन अवस्थामा अंक कसरी जोड्ने भन्ने सोच आउँछ, त्यो लिन जरुरी छ । दबाबमा रहेको खेललाई पनि नियन्त्रणमा लिन सकिन्छ,’ उनले भने ।

हरेक खेलका खेलाडीमा आ–आफ्नो खेलप्रति समर्पण हुनुपर्नेमा जोड दिन्छन् । त्यस्तो हुन नसकेमा उसले प्रगति गर्न नसक्ने उनको बुझाई छ । ‘राम्रो खेलाडीको लागि राम्रो टिम नै आवश्यक हुन्छ । टिम गेममा एक जना राम्रो खेलाडी भएर मात्रै हुँदैन । त्यहाँ राम्रो वातावरणको पनि आवश्यक हुन्छ,’ उनले भने । गत सिजन लिगमा सर्वोत्कृष्ट खेलाडी चुनिएका विनित यसपटक च्याम्पियनसिपमा उत्कृष्ट स्पाइकरको उपाधि जित्न सफल रहे ।

उत्तर प्रदेशबाट सरेर हाल गुहावटीमा रहँदै आएका विनितले ढिला गरी भलिबल खेल्न सुरु गरेका हुन् । उच्च शिक्षाको लागि कलेज आएपछि उचाई देखेर फिजिकल टिचरले उनलाई भलिबल खेल्न सुझाव दिएका थिए । उनले सन् २००८ देखि भलिबल खेल्न सुरु गरेका उनी सन् २०१६ मा भारतको सिनियर राष्ट्रिय टोलीमा पर्न सफल भए । सुरुवातमा राष्ट्रिय खेलकुदमा डिएल डब्लु रेलवेको टोलीबाट खेले । पछि रेलवेको सिनियर टोलीमा खेले । अहिले उनी ओएनजिसीमा आबद्ध छन् ।

यसले भारतमा हुने व्यवसायिक लिग खेल्ने गर्दछ । उनले भारतबाट दुई पटक दक्षिण एसियाली खेलकुद (साग) मा स्वर्णपदक जितेका छन् । राष्ट्रिय टोलीमा परेको पहिलो वर्ष नै उनले भारतमा नै आयोजना भएको सागमा स्वर्णपदक जितेका थिए । सन् २०१९ मा नेपालमा भएको १३ औं सागमा उनकै कप्तानीमा भारतले स्वर्ण जितेको थियो ।

अहिले भारतीय टोलीमा आउन धेरै प्रतिस्पर्धा रहेको उनले सुनाए । ‘भारतमा राष्ट्रिय टोलीमा पर्न धेरै प्रतिस्पर्धा छ । धेरै खेलाडी छ । स्थानिय स्तरमा धेरै प्रतियोगिताहरु हुने गर्दछ । राष्ट्रिय प्रतियोगिता हुँदा कुन टोलीले जित्छ त्यो थाहा हुन्न । धेरै प्रतिस्पर्धा हुन्छ । राष्ट्रिय टोलीमा आउन २४ खेलाडीलाई बन्द प्रशिक्षणमा राखिन्छ । त्यहाँ पनि धेरै प्रतिस्पर्धा हुन्छ,’ उनले सुनाए ।

क्रिकेटको दाँजोमा अन्य खेल पछि परेको विनित आफैले महसुस गरेका छन् । ‘अन्य खेलाडीका लागि त्यो देख्दा राम्रो लाग्दैन । क्रिकेट जस्तो अर्को कुनै खेलमा हामी कहाँ पैसा छैन । भलिबलमा पनि छैन’, उनले भने,’हामी त्यहि कारण पछि नै छौं ।’

यसपटकको च्याम्पियनसिप फाइनलमा आर्मीले संयमित भएर खेलेको र आफूहरु सर्भिसमै बढी चुेको विनितले बताए । ‘हामीले सर्भिस बिगार्यौं । सर्भिसमा बढी ध्यान दिँदा राम्रो खेल्न सकेनौं । आर्मीले संयमित भएर खेल्यो’, उनले भने, ‘सुरेन्द्रको एंकल ट्वीस्ट हुँदा पनि हामी माथि दबाब पर्यो । त्यो दिन उनीहरुको दिन थियो । भाग्यमा विश्वास त लाग्छ तर भाग्यमा निर्भर गर्नुभन्दा मेहनत गर्नु उपयुक्त हुन्छ ।’

नेपालको भलिबल माहोलबाट विनित प्रभावित छन् । तर खेलको विकासका लागि भने रेफ्रीहरुको निर्णय पनि सहि हुनुपर्नेमा उनले जोड दिए । ‘माहोल ठीक छ । टिमले पनि राम्रो खेलिरहेका छन् । रेफ्रीको निर्णय सही हुनु आवश्यक छ । यसले दोस्रो टोलीलाई माथि आउन सहयोग गर्छ । लोकल खेलाडीमा रेफ्रीको झुकाव हुनु स्वभाविक नै हो,’उनले भने, ‘थोरै न्युट्रल हुन सके प्रतिस्पर्धा बढ्ने पक्का छ । हरेक खेलमा व्यावसायिक हुनु आवश्यक छ । जब खेल फेयर हुन्न त्यो खेलले विकास गर्न सक्दैन ।’

नेपालमा विनितका समर्थक छन् । तर उनी समर्थक भन्दा साथी भन्न रुचाउँछन् । ‘समर्थक त के भनौ साथीहरु कमाएको छु’, उनले भने, ‘समर्थकको कारण पनि खेलको स्तर बढाउन मदत गर्छ । प्रतिस्पर्धा बलियो हुँदा स्तर पनि बढ्दै जाने हो । अन्ततः त्यसले खेलकै विकास हुने हो ।’

भारतका लागि सबै उमेर समूह हुँदै सिनियर टोलीमा पुगेका चिराग नेपालको पहिलो व्यवसायिक यात्राबाटै प्रभावित भएका छन् । भारतीय जुनियर टोलीको कप्तानी समेत गरिसकेका उनले भने, ‘यहाँको प्रतिस्पर्धा हेर्दा खेलाडी प्रतिभावान नै पाएँ । अघि आउने सम्भावना बोकेका छन् । लिग र यस्ता च्याम्पियनसिप हुँदा खेलाडीलाई फाइदा हुन्छ । त्यसले स्तर पनि बढ्दै जान्छ ।’

सक्लेन खान जम्मु कश्मिरका हुन् । उनी यो वर्ष पहिलो पटक भारतीय राष्ट्रिय टोली परेका हुन् । नेपालको पहिलो अनुभवबाट उनी पनि खुसी छन् । ‘यहाँको अनुभव निकै राम्रो रह्यो । यो प्रतियोगिता सुनिरहेको र राम्रो हुन्छ भन्ने सुनेको थिएँ । अहिले आफैं आएर अनुभव गर्न पाएँ’, उनले भने, ‘पब्लिक सपोर्ट, खेल्दा पनि एकदमै रमाइलो गरेर खेल्यौं । खेलमा एक त दबाब नै हुन्छ । तर हाम्रो टिम निकै राम्रो थियो । राम्रो वातावरण पाएकोले दबाब नलिइ खेलेको थियौं ।’

घरको वातावरणले नै आफू भलिबल खेलाडी बनेको उल्लेख गर्दै सक्लेनले भने, ‘परिवारिक वातावरणले नै म भलिबल खेलाडी बनेको हुँ । त्यसैबाट अघि बढें । यो त सुरुवात हो । सिनियर खेलाडी विनित जस्तै अन्यले पनि हौसला बढाउनुहुन्छ । जसले अझै राम्रो गर्ने प्रेरणा मिल्छ ।’

यू २३ बाट खेलिकेका उनी खेलाडीमा केहि एग्रेसन फिल्डमा हुन आवश्यक रहने मान्छन् । तर त्यसले कसैलाई हानी नहुने गरी गनुपर्नेमा जोड दिँदै भन्छन्, ‘विपक्षी खेलाडीलाई हानी पुर्याउने गरी एग्रेसन देखाउनु गलत हो ।’

हेल्प नेपालका महासचिव अरुण श्रेष्ठ विदेशी खेलाडीको प्रदर्शनबाट खुसी छन् । क्लबले नेपाली भलिबलको स्तर उकास्ने लक्ष्य लिएर नै विदेशी खेलाडी अनुबन्ध गरेको बताए । ‘ हाम्रो मुख्य लक्ष्य भनेको नै नेपाली भलिबलको स्तर उकास्नु हो । हामीले विदेशी खेलाडी ल्याउँदा हाम्रो टोलीका खेलाडी मात्र होइन, विपक्षी खेलाडीलाई नै खेल उकास्न सहयोग पुग्छ । नेपाली भलिबल खेलाडीले यसरी विदेशी खेलाडीसँग खेल्दा धेरै भन्दा धेरै सिकुन् भन्ने हाम्रो चाहना हो,’ उनले भने ।

क्लबले आफ्नो प्रायोजकहरुको निरन्तर साथका कारण नै स्तरीय खेलाडी अनुबन्ध गर्न सकेको श्रेष्ठ बताउँछन् । ‘हाम्रो भलिबल उकास्ने प्रयासमा प्रायोजकहरुको पनि साथ छ । लामो समयदेखि टिपटपले हामीलाई निरन्तर साथ दिनुभएको छ । वहाँहरुको साथले निरन्तर आँट गरेर अघि बढेका छौं । आउने दिनमा अन्य सहयोगी हातहरु पनि आउने अपेक्षा राखेका छौं,’ उनले भने ।

क्लबले आउने दिनमा अझै उच्च स्तरका खेलाडी भित्र्याउने लक्ष्य राखेको छ । ‘अहिले हामीले भारतका राष्ट्रिय खेलाडी ल्याएका छौं । वहाँहरुको प्रदर्शनबाट हामी खुसी छौं । व्यक्तिगत र व्यावसायिक रुपमा राम्रो सम्बन्ध छ,’ उनले भने, ‘तर अब यसलाई अझ राम्रो बनाउन युरोपको खेलाडी पनि ल्याउने प्रयास छ । आउने प्रतियोगितामा त्यसमा पनि ध्यान दिनेछौं । खेलको स्तर उकासेपछि खेलाडी राम्रो हुन्छन् भन्ने हाम्रो सोच हो ।’