सुबास हुमागाईं, काठमाडौं

नेपाली राष्ट्रिय फुटबल टोलीका फरवार्ड विमल घर्तीमगर गत शुक्रबार राष्ट्रिय टोलीको प्रशिक्षणका क्रममा अभ्यास खेलमा घाइते हुन पुगे । एक वर्षपछि राष्ट्रिय टोलीमा पुनरागमन गरेका विमलको घुँडामा गम्भीर चोट लागेपछि शल्यक्रिया गर्नुपर्ने भएको छ ।

स्विडिस प्रशिक्षक योहान कालिनले राजिनामा दिएपछि अखिल नेपाल फुटबल संघ (एन्फा) ले कार्यवाहक प्रशिक्षकको भूमिकामा बालगोपाल महर्जनलाई राष्ट्रिय टोलीको जिम्मेवारी सुम्पिएको छ । गत महिना बंगलादेशविरुद्ध दुई मैत्रीपूर्ण खेलमा पनि महर्जनले नै कार्यवाहक प्रशिक्षकका रुपमा टोली सम्हालेका थिए । त्यसबेला कालिनले ३५ जना खेलाडी बन्द प्रशिक्षणमा बोलाएकोमा चोट र कोरोना संक्रमणका कारण केहि खेलाडी उपलब्ध नहुँदा महर्जनले २५ खेलाडीलाई बंगलादेश लगेका थिए ।

यसपटक भने कालिनको राजिनामापछि महर्जनले बन्द प्रशिक्षणमा ५८ खेलाडीलाई सहभागी गराउने निर्णय गरे । बन्द प्रशिक्षणमा नै सिधै ५८ खेलाडी बोलाउँदा २४ नयाँ खेलाडी थपिए । कोरोना संक्रमणका कारण फुटबल गतिवधि ठप्प भएको अवस्थामा गत वर्ष भएको लिग र अन्य प्रतियोगिताको आधारमा खेलाडी छनोट गरिएको महर्जनको भनाइ थियो ।

बंगलादेशविरुद्ध मैत्रीपूर्ण खेल खेलेका ३५ खेलाडीमा विक्रम लामाले भने शल्यक्रिया गर्नुपर्ने भएपछि यसअघि नै उपलब्ध नरहने जानकारी दिएका थिए । प्रशिक्षणमा सहभागी २४ नयाँ खेलाडीलाई पनि महर्जनले पहिलो दिनदेखि नै पुरानो टोलीसँग मिसाएर प्रशिक्षण गराए । पहिलो दिन प्रशिक्षणमा विमल घर्तीमगर, विराज महर्जन, आदित्य चौधरी, सन्जोग राई, लगायत खेलाडीले अघिल्लो महिना बंगलादेशको सामना गरेको टोलीसँग प्रशिक्षण गरेका थिए ।

झन्डै १ वर्ष मैदानबाहिर रहेका खेलाडी र म्याच फिटनेस रहेका खेलाडीलाई एकसाथ प्रशिक्षण गराउँदा फरक नपर्ने महर्जन बताउँछन् । ‘बंगलादेशबाट फर्केको खेलाडी र अन्य खेलाडीको फिटनेस स्तर १९/२० मात्र छ । टिममा परेपछि सबैलाई हेर्नुपर्छ । हामीले सुरुवाती दुई साता छनोट भएकाले सबै खेलाडीलाई अघि नै भनिसकेको थियौं । हामीसँग सबै पोजिसनमा धेरै विकल्प रहेकाले क्रमवद्ध रुपमा छनोट गरेका छौं,’ उनले भने ।

महर्जनले नेपाली खेलाडीमा अफ सिजनमा आफूलाई फिट नराख्ने बानि रहेको बताए । ‘ कमै खेलाडीले नियमित रुपमा आफूलाई फिट राख्छन् । प्रशिक्षण सुरु हुने बेलामा मात्र तयारी गर्ने खेलाडीको बानि छ । हामीले अहिले फिटनेस मापन गर्न विभिन्न टेस्ट गरिरहेका छौं । अब जो फिट छ र खेल्न सक्छ, त्यो खेलाडी नै टोलीमा रहन्छ,’ महर्जनले भने । उनले नयाँ आएका खेलाडीको फिटनेस स्तर सन्तोषजनक रहेको बताए ।

महर्जनले यसो भनिरहँदा लामो समयपछि मैदान फर्केका खेलाडीलाई भने त्यति सहज हुने देखिन्न । सुरुवाती दुई साता सिधै खेलाडी छनोट भन्नुले थप दबाब हुने अनुमान गर्न सकिन्छ । एक त लामो समय मैदानबाहिर रहनु र दोस्रो सिधै छनोटका लागि थप शक्ति लगाउनुपर्ने हुनाले खेलाडीको स्वास्थ्यमा प्रत्यक्ष असर पर्न सक्छ ।

व्यक्तिगत रुपमा फिटनेसमा ध्यान दिनु र म्याच फिट हुनु भिन्न पक्ष हो । विगतमा बंगलादेशविरुद्ध खेलअघि पनि टोली लामो समय मैदानबाहिर रहेकाले महर्जनले अधिकांश समय फिटनेसमा नै ध्यान दिएको बताएका थिए । टोलीले बंगलादेश पुगेर मात्र रणनीतिक अभ्यासमा जोड दिएको थियो ।

यसपटक भने झन्डै २ दर्जन नयाँ खेलाडी आउँदा सिधै छनोट खेल्नुपर्दा दोहोरो दबाबले खेलाडी घाइते हुने सम्भावना बढेको छ । एक त नियमित खेलेका खेलाडीसँग सोहि स्तरमा जुध्नुपर्ने । अर्को छनोट भएकाले टोलीमा पर्न थप परिश्रम गर्नुपर्ने स्थिति ।

खेलकुद फिजियोथेरापिस्ट सुरज भुषाल प्रशिक्षण सुरु गर्नुअघि खेलाडीको फिटनेस र स्वास्थ्य परिक्षण नगर्नुले पनि यस्तो समस्या आउने बताउँछन् । ‘हामीले प्रशिक्षण सुरु गर्नुअघि खेलाडीको स्वास्थ्य अवस्था र फिटनेस स्तर मापन गर्न जरुरि छ । अझ अहिलेको समयमा कतिपय खेलाडी एक वर्षपछि मैदानमा पस्दैछन् । सबै खेलाडीले एकै स्तरमा खेल्न सक्दैनन्,’ उनले भने, ‘अघिल्लो महिना अन्तर्राष्ट्रिय खेल खेलेका खेलाडी र एक वर्षपछि प्रशिक्षण गरेका खेलाडीलाई एकै ठाउँमा प्रशिक्षण गराउँदा पक्कै फरक हुन्छ । सुरुवातमा फिटनेसको स्तर मापन गरेर मात्र प्रशिक्षण गराउनुपर्छ ।’

भुषाल गत वर्ष लिग उपाधि जितेको मछिन्द्र क्लबका फिजियो समेत हुन् । विमलले पछिल्लो पटक मछिन्द्रबाट लिगको अन्तिम खेल खेल्दै लामो समयपछि पुनरागमन गरेका थिए । उक्त खेलमा पनि उनी पूरा समय मैदानमा रहेका थिएनन् । विमलको चोटको कारण शारीरिक अवस्था मात्र नभएर उनीमाथि थपिएको मानसिक दबाब पनि हुनसक्ने भुषालले बताए ।

‘विमल नेपालले पाएको उत्कृष्ट फरवार्डमध्यमा पर्छन् । उनको स्तरबारे हामी सबै परिचित छौं । तर उनी झन्डै एक वर्षपछि मैदानमा आएका छन् । उनको शारीरिक अवस्था कस्तो छ भन्ने हेक्का राख्नुपर्छ । उनको कार्डियोभास्कुलर इन्डुरेन्स, हार्ट रेट, फिटनेस लेभल पक्कैपनि खस्केको हुन्छ । मैदानबाहिर लामो समय बसेको खेलाडीले जिममा गरेको अभ्यासका भरमा म्याच फिटनेस पाउन सक्दैन,’ उनले भने ।

‘विमल राष्ट्रिय टोलीको नियमित खेलाडी थिए । लामो समय मैदानबाहिर रहेको उनलाई टोलीमा फर्कन मानसिक दबाब पनि हुन्छ । यस्तो अवस्थामा लामो समयपछि मैदान फर्कंदा विमल मात्र होइन, सबै खेलाडीलाई केहि समय दिनुपर्छ । अझ अघिल्लो महिना अन्तर्राष्ट्रिय खेलमा खेलेका खेलाडीसँग उनलाई उतार्नुले शारीरिक र मानसिक दुवै रुपमा असर गर्छ,’ भुषालले थपे ।

फुटबलको राष्ट्रिय टोलीमात्र नभएर आउने दिनमा अन्य खेलमा पनि यस्तो समस्या आउन सक्छ । लामो समय मैदानबाहिर रहेका खेलाडीले सिधै पूर्ण गतिमा प्रशिक्षण गर्नु वैज्ञानिक हिसाबले सहि हुँदैन । शरीर लामो समय विश्राममा रहेपछि पुन: पुरानो अवस्थामा आउन समय लाग्छ । त्यसैले आफ्नो शरीरको अवस्था मापन गरेर योजनावद्ध ढंगले प्रशिक्षणमा फर्कनु आवश्यक हुन्छ ।

फिजियो भुषाल पनि अब खेलकुद सुचारु भएसँगै सम्बन्धित खेलाडी र प्रशिक्षकले यसमा ध्यान दिनुपर्ने बताउँछन् । ‘ हामी कोरोनाका कारण लामो समयपछि खेलकुद गतिविधि फर्किएको समाचार सुनिरहेका छौं । अब आउने दिनमा खेलाडीले पहिला आफ्नो स्वास्थ्य अवस्थाबारे जानकारी लिएरमात्र आफूलाई खेलमा फर्काउनुपर्छ । ९-१० महिना विश्राममा अथवा सेल्फ फिटनेस गरेको खेलाडीले सिधै पूर्ण रुपमा फर्कनु खतराले भरिपूर्ण हुन्छ । जसरि चोटबाट सिधै फर्कंदा समस्या बल्झन्छ, त्यस्तै लामो विश्रामबाट फर्कंदा पनि स्वास्थ्यमा समस्या आउन सक्छ,’ उनले थपे ।

फिजियो भुषालले यस्तै समस्यालाई ध्यानमा राख्दै नेपालमै पहिलो पटक खेलकुदलाई लक्षित गर्दै उनी कार्यरत अर्थोप्लास्ट रिह्याब सेन्टरले स्पोर्ट्स फिजियोथेरापी युनिटको स्थापना गरेको जानकारी दिए । ‘हामीले नेपाली खेलकुदमा चोट लागेका खेलाडीलाई ठिक पार्ने मात्र होइन, चोट नै लाग्न नदिन यस खेलकुद युनिट नै स्थापना गरेका छौं । अहिलेको अवस्थामा झन् कोरोनाको विश्रामपछि खेलाडीले पहिला फिटनेसमा ध्यान दिनुपर्छ । आफू कुन स्थितिमा छु भन्ने थाहा भएपछि मात्र प्रशिक्षण योजना बुन्नुपर्छ,’ उनले थपे ।

कोरोनाका कारण नेपाली खेलकुदमा बिस्तारै केहि खेलले प्रशिक्षण सुरु गरेका छन् । केहि खेलले प्रतियोगिताको योजना पनि अघि सारेका छन् । खेलाडी मैदान फर्कंदै गर्दा चोटका खबर पनि संगै आउनुले चिन्ता भने थपेको छ । यसमा खेलाडीसँगै प्रशिक्षकले पनि उत्तिकै ध्यान दिन जरुरि छ । खेलाडीको अवस्था हेरेर मात्र प्रशिक्षण योजना बनाउनुपर्छ ।

खेलाडीको स्तरले भन्दापनि पहिला उसको फिटनेसको स्तरबारे ख्याल राख्नुपर्छ । शारीरिक रुपमा फिट भएमात्र खेलाडीले आफ्नो स्तर अनुसार प्रदर्शन गर्न सक्छ । यदि प्रशिक्षककै लागि अथवा दबाबमा खेलाडी अनफिट भएपनि मैदान प्रवेश गर्छ भने त्यसले शारीरिक र मानसिक दुवै पक्षमा असर गर्छ ।

सुरुवातमा शारीरिक फिटनेसलाई प्रथामिकतामा राखेर प्रशिक्षण सुचारु गर्नु अहिलेको आवश्यकता हो । सुरुवातमै छनोटमा पर्ने दबाब दिने हो भने फिटनेस भन्दा छनोटमा ध्यान दिँदा खेलाडीले चोट बोक्ने सम्भावना झनै बढ्छ । विमलको चोट उनको फिटनेसको स्तर मात्र नभएर प्रशिक्षकहरुले खेलाडीको अवस्थाबारे हेक्का नराख्नुको नतिजा पनि हो । त्यसैले पनि प्रशिक्षक र खेलाडीले एक आपसमा समन्वय गरेर अघि नबढे विमलको चोट प्रशिक्षण सुरु भएसँगै घाइते खेलाडीको सुचिमा अर्को एक नाम हुने डर बढ्नेछ ।