सुबास हुमागाईं, काठमाडौं

युवा विंगरद्वय आयुष घलान र मनिष डाँगीले थ्री नेसन्स कपको फाइनलमा गोल गर्दै नेपाललाई उपाधि दिलाए । दशरथ रंगशालामा नेपालले लाओसलाई हराउँदा २१ वर्षीय मनिष प्लेयर अफ द फाइनल बने । त्यस्तै १९ वर्षीय आयुष प्रतियोगिताकै सर्वोत्कृष्ट खेलाडी चुनिए । फाइनल खेलेको २ दिनपछि यी दुवै संकटा क्लबका लागि लिगको खेल खेलिरहेका हुनेछन् ।

संकटा मात्र होइन, ए डिभिजनका हरेक क्लबले लिगको बाँकी २१ खेल अबको २ महिनाभित्र सकाउनुपर्ने अवस्था रहेको छ । एन्फाले थ्री नेसन्स फाइनलको अघिल्लो दिन नै लिगको १३ औं चरणको तालिका सार्वजनिक गरेको छ । जस अनुसार सबै क्लबले २६ दिनको अन्तरमा ८ खेल खेल्दैछन् । त्यसपछि बाँकी १३ खेल अर्को महिनाभित्र सक्नुपर्ने बाध्यता छ ।

क्लबहरुको बिकराल आर्थिक अवस्थाकै कारण एन्फाले साफ च्याम्पियनसिप अगाडी नै लिग सक्ने वाचा गरेको छ । साफ च्याम्पियनसिप जुन २१ देखि जुलाई ३ सम्म भारतमा हुँदैछ । साफअघि राष्ट्रिय टोलीलाई तयारी समय छुट्टयाउनु पर्दा लिगका लागि अब २ महिना समय मात्र बाँकी रहने देखिन्छ । यस्तोमा खेलाडीलाई थकान मात्र होइन प्रशिक्षकलाई नै टोली तयारीका लागि समय नपुग्ने देखिन्छ ।

राष्ट्रिय टोलीका नवनियुक्त प्रशिक्षक भिन्सेन्जो अल्बर्टो अनेसेले पनि उपाधि जित्दा खुसी भन्दा बढी खेलाडीको अवस्थालाई लिएर चिन्ता व्यक्त गरे । नेपाल आएपछि पहिलो प्रतियोगितामा उनले अपराजित रहँदै उपाधि जिते । जितपछि खेलाडीसँग रंगशालामा पूरै समय घुम्दै बसेका उनी निकै खुसी देखिन्थे । खेलपछि समापन समारोहमा खुसियाली साट्दै र फोटो खिच्दै लामो समय लिएका उनले पोस्ट म्याच कन्फरेन्समा भने जितको खुसीभन्दा बढी खेलाडीको भविष्यप्रति चिन्ता व्यक्त गरे ।

अनेसेको मुख्य चिन्ता खेलाडीलाई खेल खेल्ने राम्रो वातावरण नरहेको भन्नेमा थियो । एन्फा र क्लबको अवस्था थाहा पाएका उनले सिधै लिगको आलोचना गरेनन् तर बारम्बार नेपालका खेलाडीलाई विदेशी लिगमा अवसर दिन जरुरि रहेको बताए । यसमा उनको मुख्य ध्येय खेलाडीले राम्रो विश्राम र व्यवस्थित लिगमा खेल्न पाए अझ राम्रो खेल्न सक्छन् भन्ने नै थियो ।

लिगमा लगातार खेलाडीले आफ्नो उच्च प्रदर्शन गर्न नसकेको र लिगलाई केहि परिवर्तन गर्नुपर्छ होला नि? भन्ने प्रश्नमा उनले खुलेर जवाफ दिए, ‘यो मलाई थाहा छ, तपाईंलाई थाहा छ, एन्फालाई थाहा छ, सबैलाई थाहा छ । तर हामी केहि गर्न सक्दैनौं । यो लिगको प्रायोजन, आर्थिक अवस्था र लिगको क्यालेन्डर पूरा गर्नुपर्ने बाध्यता हो । मलाई लाग्छ उत्तम विकल्प भनेको राष्ट्रिय टोलीका खेलाडीलाई विदेश खेल्न पठाउनुपर्छ,’ उनले भने ।

‘यदि तपाईं व्यावसायिक खेलाडी भन्नुहुन्छ भने लिग पनि व्यावसायिक हुन जरुरि छ । एन्फाको पनि सबैलाई थाहा छ । तर ए डिभिजन खेल्ने क्लबकै बजेट कारण बनेको छ । त्यसैले यो अवस्थामा केहि खेलाडीलाई बाहिर पठाउनु नै राम्रो हुन्छ । लिगलाई परिवर्तन गर्ने सम्भावना देखिदैन,’ उनले थपे ।

अनेसेले राष्ट्रिय टोलीका खेलाडीलाई राम्रो प्रदर्शन गर्न पनि विदेश पठाउनुपर्ने बताए । ‘नेपालको लिग प्रतिस्पर्धात्मक नभएर होइन, तर आफूलाई राम्रोसँग तयार गर्न केहि खेलाडी विदेश गएर खेल्नुपर्ने देख्छु । २-३ दिनमा खेल्ने भन्दा विदेशी प्रशिक्षकसँग राम्रो तयारी गर्न पाउँछन् । खेलपछि रिकभर गर्ने समय पनि हुन्छ । यससँगै टोलीसँग रणनीतिक पाटोमा अभ्यास गर्न पनि पाउँछन्,’ अनेसेले भने ।

प्रशिक्षक अनेसेले ए डिभिजनमा खेलको स्तर सुधार्न प्रशिक्षकलाई पनि पर्याप्त समय नरहेकोमा चिन्ता व्यक्त गरे । ‘लिगको खेल तालिका हेर्दा प्रशिक्षकले एउटा प्रशिक्षण सेसन गर्ने अवस्था छ । यदि म हुन्थें भने त प्रशिक्षण पनि गराउन्न थिएँ,’ उनले भने, ‘ए डिभिजनमा प्रशिक्षकको शक्ति सिथिल बन्दै गइरहेको छ । तपाईं प्रशिक्षक हुनुहुन्छ भने एक साताको योजना लिएर टोलीलाई सुधार गर्नेबारे सोच्नुपर्ने हो । तर यहाँ प्रशिक्षण नै गर्न नपाएपछि कसरी सुधार हुन्छ?’

‘प्रशिक्षकले प्रदर्शनमा सुधार ल्याउने हो । तर त्यसका लागि योजना अनुसार समय चाहिन्छ । खेलाडीलाई शारीरिक रुपमा तयार राख्न, रणनीतिक अभ्यास गर्न र सेट पिस लगायत अन्य योजना बुन्नुपर्छ । मानसिक रुपमा पनि उत्तिकै बलियो बनाउनुपर्छ । कुनै खेल १-० ले हारेपछि अर्को खेलका लागि एक साता समय भयो भने राम्रो तयारी गर्न सकिन्छ । त्यसैले खेलाडीलाई स्तरीय खेल र स्तरीय प्रशिक्षणकै लागि पनि अन्यत्र अवसर खोज्न जरुरी छ,’ अनेसेले थपे ।

विगतको तुलनामा यसपटक लिग केहि फरक छ । पछिल्लो पटक लिग खेलेका झन्डै ३ दर्जन खेलाडी राम्रो अवसरको खोजीमा पलायन भएका छन् । राष्ट्रिय टोलीबाट खेलेका र आफ्नो क्लबमा सुरुवाती रोजाइमा खेलिरहेका यी खेलाडी पलायन हुँदा यसैपनि लिगको स्तरमा गिरावट आएको छ । सुरुवाती रोजाइमा खेल्ने झन्डै एक तिहाइ खेलाडी विदेश जाँदा नयाँ खेलाडीले स्थान बनाइरहेका छन् । पहिलो पटक ए डिभिजन खेलिरहेका नयाँ खेलाडीलाई उच्च स्तरमा प्रतिस्पर्धा सँगै उचित विश्राम नहुँदा खेलमा मात्र होइन स्वास्थ्यमै प्रत्यक्ष असर गर्छ ।

थ्री स्टार क्लबका प्रशिक्षक मेघराज केसीले दुई साता अघि मात्र आफ्नो पूर्व क्लब सातदोबाटो युवा क्लबलाई पराजित गरेपछि यसपटक लिग विगतको तुलनमा कम स्तरको रहेको स्वीकारेका थिए । ‘मैदानमा दुई टोली उत्रिएपछि जित वा हार स्वभाविक हो । लिगको अन्त्यमा एउटा टोली च्याम्पियन पनि बन्छ । तर हाम्रो लिगको स्तर कहाँ छ भन्ने महत्त्वपूर्ण हुन्छ । हेर्न आउने दर्शक मात्र होइन, तपाईं हामीले पनि मैदानमा धेरै जनालाई मिस गरिरहेका छौं,’ उनले भने ।

‘यसपाली नेपाली फुटबल ट्रान्जिसन फेजमा छ । यो समय खेलाडी, क्लब र आयोजक सबैलाई प्रोत्साहन गर्नुपर्ने अवस्था छ । नेपाली फुटबल बचाउनुपर्ने अवस्था छ । तर जानी जानी गल्ती गर्नेलाई हामीले सहयोग गर्नु हुँदैन । अन्जानमा गल्ती हुनेलाई बिर्सनुपर्छ तर जानाजान गल्ती गर्नेले फुटबललाई घाटा गर्छ,’ केसीले थपे ।

प्रशिक्षक केसीले क्लब फुटबलको स्तर घट्दा यसले राष्ट्रिय टोलीमा पनि असर गर्ने बताएका थिए । ‘क्लब फुटबलमा उच्च स्तरमा खेलिरहेका खेलाडी एक्कासी धेरैले छोड्दा लिगमा असर गर्छ । र यसले लिगको सबै क्लवलाई मात्र होइन राष्ट्रिय टोलीमा प्रभाव पार्छ । राष्ट्रिय टोली निर्माणमा नै समस्या हुन्छ । त्यसैले अहिले उपलब्ध खेलाडीलाई राम्रो वातावरण दिएर फुटबलको भविष्य राम्रो बनाउन हामी लाग्नुपर्छ,’ केसीले भने ।

नेपालमा प्रशिक्षकहरुलाई लिगका खेलका लागि तयारी गर्ने पर्याप्त समय नै छैन । तर यो समस्या लिग मात्र होइन, मोफसलका प्रतियोगितामा पनि छ । क्लबहरु आर्थिक कारण देखाएर नै एकै समयमा तीन ओटासम्म मोफसल प्रतियोगिता खेल्छन् । पूर्व र पश्चीममा लगातार दुई दिन खेलेको उदाहरण पनि प्रशस्त छन् । खेलाडीले पनि क्लबमा अनुबन्ध गरेपछि खेल्नुपर्ने बाध्यता छ । एन्फाले लिग तालिका समायोजनसँगै मोफसलको प्रतियोगितालाई नियममा बाँध्न नसक्दा अन्तत: असर नेपाली फुटबलको स्तरमा परेको छ ।

लिगको तालिका अनुसार अब खेलाडीले १ दिनको अन्तरमा पनि ए डिभिजनको खेल खेल्नुपर्ने अवस्था छ । साफ च्याम्पियनसिप नजिकिएको अवस्थामा २ महिनामा २१ खेल खेल्न पक्कै खेलाडीलाई सहज हुँदैन । नतिजाका लागि कडा प्रतिस्पर्धा भइरहेको अवस्थामा क्लबहरु राष्ट्रिय टोलीमा खेल्ने खेलाडीलाई विश्राम दिनेबारे सोच्न पनि सक्दैनन् । यसले अन्तत: नेपालले जुन-जुलाईमा खेल्ने साफ च्याम्पियनसिपमा प्रत्यक्ष असर पार्ने पक्का छ ।

लगातार लिग खेलेर थकित भएको अवस्थामा प्रशिक्षक अनेसेले खेलाडीसँग लामो तयारी गर्न पाउने देखिदैन । प्रारम्भिक टोली घोषणा गरेर आफ्नो योजना अनुसार तयारी गर्न पनि उनीसँग समय छैन । इटालियन प्रशिक्षकले यो अवस्था बुझेर नै केहि खेलाडीलाई विदेशी लिग पठाउने सोच राखेका हुन् । तर नेपालमा लिग चलिरहेको अवस्था र भारत लगायत अन्य देशमा लिग विश्राममा रहेकाले त्यो सम्भावना पनि छैन ।

पछिल्लो संस्करण उपविजेता बनेको नेपालको यसपटक साफ जित्ने लक्ष्य अवश्य हुनेछ । खेलाडी उत्पादन गरेर राष्ट्रिय टोलीको बाटो बनाउन महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्नुपर्ने लिगले यसपटक विपरित दिशा लिने देखिएको छ । यो सब हुँदापनि लिगको अवस्था देखेर तर्सिएका अनेसेसँग यसलाई स्वीकार गरेर अघि बढ्नुको विकल्प पनि छैन ।