सुबास हुमागाईं, काठमाडौं

भलिबलमा कृपा अधिकारीको नाम लिँदा न्यु डायमन्डसँगको उनको नाता स्वतः जोडिएर आउँछ । १२ वर्षसम्म न्यु डायमन्डको जर्सीमा खेलेकी कृपाले तीन वर्षअघि अकस्मात क्लबबाट भौतिक नाता भने तोड्नुपर्यो । नेपालगन्जमै भएको प्रधानमन्त्री कपमा न्यु डायमन्डको जर्सीमा अन्तिम पटक उत्रेकी उनै कृपा तीन वर्षपछि सोहि प्रतियोगिताको सातौं संस्करणमा आइतबार पूर्व टोलीविरुद्ध पहिलो पटक खेल्ने तयारीमा छिन् ।

न्यु डायमन्डकी दोस्रो ब्याचकी खेलाडी कृपाले खेलमा हासिल गर्न बाँकी केहि थिएन । तर खेलमा नै लागेर भविष्य सुनिश्चित गर्ने आधार नदेखेपछि उनले नेपाली खेलकुदमा व्याप्त एउटै विकल्प अंगालिन, विभागमा आबद्धता । नेपाली सेनाको सहायक सेनानी पदमा खुल्ला प्रतिस्पर्धामा भिडेकी कृपाले २०७५ वैशाखमा नाम निकालेपछि न्यु डायमन्डबाट अकस्मात बिदा हुनु परेको थियो । त्यसबेला उनको बिदाइको क्रममा नरोकिएको आँशुले पनि धेरै कुरा बयान गरेको थियो ।

क्लबसँग भौतिक रुपमा टाढा हुँदा क्लबमा कोहि दुखी थिएनन्, कारण न्यु डायमन्डकी चेली नयाँ व्यवसायिक यात्राका लागि छनोट भएकी थिइन् । साथ छुट्दा खल्लो त लाग्छ नै, तर डाइमन्ड परिवारले गर्वको अनुभुति गर्यो । त्यसको पछाडिको कारण थियो कृपाको सफलताले भलिबल परिवारमा मात्र नभएर नयाँ पुस्तामा नै सकारात्मक सन्देश दिन सफल रह्यो ।

कक्षा २ देखि न्यु डायमन्डमा पढेकी कृपाले तीन वर्षपछि भलिबल खेल्न थालेकी थिइन् । पढाइमा अब्बल उनलाई भलिबलमा लागेको वर्ष नै परिक्षामा दोस्रो भएपछि घरबाट खेल्न दिइएन । तर भलिबलको नसा लागिसकेको उनी ३ महिना नबित्दै पुन: कोर्टमा फर्किइन् । यसपटक प्रशिक्षक कुमार राईले कृपाका अभिभावकलाई उनको पढाइमा कुनै असर नपर्ने भन्दै सम्झाएपछि खेलमा फर्कने बाटो बन्यो । प्रशिक्षक राईले भनेझैं कृपाको पढाइ पनि बिग्रिएन र उनले भलिबलमा पनि प्रगति गरिन् ।

स्कुलमा पढ्दै गर्दा नै उनी सिनियर टोलीको नै सेटरको रुपमा स्थापित भइन् । न्यु डायमन्डमा १२ वर्ष बिताउँदा उनले भलिबलको कखरा सिक्नेदेखि राष्ट्रिय टोलीको प्रतिनिधित्व गर्नेसम्म अवसर पाइन् । घरेलु भलिबलमा टोलीलाई उपाधि दिलाउने त छँदै छ, उत्कृष्ट सेटरका रुपमा विधागत उपाधिको ट्रफी अझै पनि उनीसँग थुप्रै छ ।

नैकाप काठमाडौंमा बसोबास गर्दै आएकी कृपा गोर्खा देउरालीको स्थायी बासिन्दा हुन् । उनले आज पनि आफ्नो पहिचान भने भलिबलबाट नै बनेको स्वीकार्छिन् । ‘म चिनिएको नै भलिबलबाट हो । अहिले लामो समय व्यस्ततापछि कोर्टमा फर्कन पाउँदा खुसी छु । मैले न्यु डायमन्डको लागि अन्तिम खेल यहीं नेपालगन्जमा खेलेको थिएँ । आर्मीको लागि डेब्यु गर्ने अवसर पनि नेपालगन्जमै जुर्यो । र अब पुनरागमन गर्न पनि नेपालगन्जबाट नै टोलीको कप्तानी गर्दैछु,’ कृपाले सुनाइन् ।

पाँचौ संस्करण न्यु डायमन्डबाट खेलेपछि आर्मीमा भर्ती भएकी उनले २०७५ अन्तिममा भएको आठौं राष्ट्रिय खेलकुदमा पहिलोपटक आर्मीबाट खेलेकी थिइन् । आर्मी प्रशिक्षणको बिचमा नै आएर खेलेकी उनको प्रदर्शन अपेक्षित थिएन । त्यसबेला न्यु डायमन्डकै खेलाडीको बाहुल्यता रहेको बागमती प्रदेशविरुद्ध भने उनी खेलेकी थिइन् । न्यु डायमन्डविरुद्ध भने उनी पहिलो पटक कोर्टमा उत्रंदै छिन् ।

(बायाँबाट : कृपा, प्रतिभा माली र पनामिका राईको हालको तस्बिर र बाल्यकालको तस्बिर)

‘सानो उमेरदेखि नै न्यु डायमन्डबाट खेल्दै आएको छु, माया त हुन्छ नै । तर कोर्टभित्र त्यसो नहोला । म आर्मीबाट खेल्दैछु र आफ्नो टोलीलाई जिताउन खेल्नेछु । कोर्टबाहिर सधैं न्यु डायमन्डको लागि मेरो छुट्टै सम्मान रहनेछ तर खेल भनेपछि विपक्षीकै भावनाले उत्रिने हो,’ उनले भनिन् ।

कृपाको कप्तानीमा आर्मीले प्रधानमन्त्री कपमा दुई खेल खेल्दै राम्रो सुरुवात गरेको छ । आर्मीले पहिलो खेलमा लुम्बिनी युनाइटेडलाई सहजै पराजित गर्दा एपिएफविरुद्ध भने कडा प्रतिस्पर्धामा हार बेहोर्यो । कृपा आफैं प्रशिक्षणमा आएको तीन साता हुँदैछ ।

‘माघको अन्तिम साता मेरो आर्मी प्रशिक्षण सकिएको हो । त्यसपछि फागुन पहिलो सातादेखि नियमित भलिबल प्रशिक्षणमा छु । पहिलाजस्तो नै लयमा आउन समय लाग्ला । अहिले आफूले सक्दो प्रयास गर्दैछु । नयाँ जिम्मेवारी पाएको छु, उत्साहित पनि छु,’ उनले थपिन् ।

कृपाका अनुसार आर्मीको टोलीले पछिल्लो दुई वर्षमा निकै सुधार गरेको छ । त्यसो त आर्मीका तीन खेलाडी १३ औं दक्षिण एसियाली खेलकुदको रजत पदक विजेता टोलीमा पनि थिए । मिडल ब्लकर सुनिता खड्कासँगै साफिया पुन र जानकी भण्डारी राष्ट्रिय टोलीमा थिए । अहिले कृपाको आगमनपछि जानकी भने आर्मीको बेन्चमा सिमित छिन् । तर कृपाले आर्मीको टोलीमा निकै सुधार भएको पाएकी छिन् ।

‘म न्यु डायमन्डबाट खेल्दा आर्मीको टिम खासै राम्रो थिएन । अहिले २ वर्षको अन्तरमा आर्मीले धेरै सुधार गरेको छ । मैले प्रशिक्षणमा पनि खेलको स्तर बढेको महसुस गरेको छु । आर्मीको टोलीले अहिले जुनसुकै टोलीलाई पनि हराउने क्षमता राख्छ । यो टिमले अझै सुधार गर्ने मैले देखेको छु,’ उनले सुनाइन् ।

कृपाले न्यु डायमन्डबाट खेल्दा उनलाई पढाइ र खेलकुद सँगै बढाउनुपर्ने दबाब थियो । अहिले आर्मीमा आउँदा आफ्नो विभागको ड्युटी र खेलमा सन्तुलन गर्नुपर्ने दबाब छ । तर उनी अहिले भने आफ्नो प्राथमिकता के हो भन्नेमा प्रष्ट छिन् ।

‘आर्मीमा प्रवेश गरेको आर्मीमै करिअर बनाउन हो । मेरो जिम्मेवारी आर्मीको ड्युटी गर्नु हो । मेरो पेशा नै आर्मी भएपछि प्राथमिकतामा विभागको ड्युटी नै रहन्छ । आर्मीको ड्युटी र कोर्षपछि मात्र भलिबल मेरो प्राथमिकतामा रहन्छ । अहिलेको अवस्था हेर्दा दुवैलाई सँगै लाग्न सक्छु भन्ने आशा छ,’ उनले अनुभव साटिन् ।

कृपालाई सानो उमेरमा पढ्न दबाब भएजस्तै अहिले भने ड्युटीका लागि दबाब छैन । उनी आफैं निर्णय लिन सक्ने क्षमतामा छिन् । ‘पहिला घरबाट पढ्न दबाब हुन्थ्यो । पढाइ अलिकति बिग्रने बितिकै खेलेर बिग्रियो भन्ने हुन्थ्यो । अहिले पेशा र खेलको सवाल छ र आफैं बुझ्न सक्ने भएको छु,’ उनले थपिन्, ‘अब ड्युटी र विभागको कोर्षलाई समय दिनुपर्ने हुन्छ । दुवैलाई सँगै लग्नु भनेको दुईवटा डुंगामा खुट्टा राख्नुझैं हो । पहिला पढाइ र खेल सँगै लगेजस्तो अहिले आफ्नो ड्युटी र खेल बढाउने प्रयास गर्नेछु ।’

कृपाको भलिबलमा उपस्थितिलाई लिएर उनको विभाग पनि सकारात्मक छ । कृपा आफैं पनि अब महिला भलिबललाई आफ्नो उपस्थितिमा अझै माथि लग्ने प्रयासमा छिन् । विभागको सहयोगले उनी आर्मीको टोली अझ सशक्त बनाउन लागेकी छिन् ।

‘विभाग मेरो खेलसँग संलग्नतालाई लिएर एकदम सकारात्मक छ । अझ अहिले म भलिबलमा आएपछि खेललाई नै सहयोग हुने बुझेको छु । केटाहरुमा आर्मीको टोली पहिलादेखि नै राम्रो छौं । महिलामा पनि टोलीमा भरपुर क्षमता छ । अब म आफैं आबद्ध भएपछि नजिकबाट नियाल्न पाएको छु । आफ्नो स्थानबाट सक्दो माथि लाग्ने प्रयास गर्नेछु,’ उनले सुनाइन् ।

नेपाली खेलकुदमा हरेक खेलाडीको लक्ष्य विभागमा आबद्ध हुने हुन्छ । तर विभागका ठुलो पदमा भने खेलाडीको संख्या औंलामा गन्न सकिन्छ । कृपाका अनुसार विभागमा खेलाडी बनेर आउँदा ठूलो पदमा पुग्न सबै पक्षमा राम्रो हुनुपर्छ । खेलाडीको पहिचान त त्यहाँ पुग्न सहज बनाउने आधार मात्र हुन्छ ।

‘माथिल्लो पदमा छनोट हुन पढाइसँगै अन्य पक्षमा पनि राम्रो हुनुपर्छ । म पढाइमा राम्रो थिएँ, अरु म जस्ता राम्रा धेरै थिए । तर मलाई भलिबल खेलाडी भएका कारण पक्कै सहज भयो । खेलको मध्यमबाट विभाग र राष्ट्रलाई थप योगदान दिन सक्छु भन्ने थियो । सायद त्यो देखेर पनि विभाग प्रभावित भयो होला,’ उनले भनिन् ।

कृपाका अनुसार विभागमा आबद्ध भएपछि खेल त छँदैछ, विभागको ड्युटी र नियमप्रति पनि उत्तिकै ध्यान पुर्याउनुपर्छ । ‘विभागको सदस्य भएपछि विभाग पहिला अनि खेलाडी पछि हो । यहाँको नियम मान्नु खेलाडीको लागि कठिन छैन । एक कुशल खेलाडीलाई विभागमा रहेर अझ सहज हुने मेरो बुझाइ छ,’ उनले प्रष्ट पारिन् ।

कृपा आर्मीको ट्रेनिङमा रहँदा महिला भलिबल टोलीले इतिहासकै ऐतिहासिक सफलता हासिल गर्यो । राष्ट्रिय टोलीबाट खेलिसकेकी उनले आर्मीको ट्रेनिङमा रहेकाले छनोटमा नै सहभागी हुन पाइनन् । तर टोलीले उपाधि जित्दा उनी निकै खुसी थिइन् । ‘उपाधि जितेको देख्दा मलाई एकदम खुसी लग्यो । नयाँ अनुहार सम्मिलित टोलीले उपाधि जित्दा अझ हर्षित भएँ । मैले आफैं प्रत्यक्ष हेर्न नपाएपनि रेकर्डमा पनि खेल हेरें । पहिलो उपाधि अनि घरेलु मैदानमा रजत पदक जित्दा एकदम खुसी लाग्यो,’ उनले सुनाइन् ।

कृपाको लक्ष्य आर्मी बन्नु थियो, त्यसमा उनी सफल भइन् । तर आफूले देखेको अर्को सपना अन्य खेलाडीले पूरा गर्दा भने पूर्ण सन्तुष्ट हुन नसकेको उनले स्वीकार गरिन । ‘मलाई आर्मी बन्नु थियो, बनें र एकदम सन्तुष्ट भएँ । तर मान्छे पूर्ण सन्तुष्ट नहुने रहेछ भन्ने टोलीको सफलता देखेर बुझें । त्यो खुसीको क्षणमा कता कता आफू पनि त्यहाँ भइदिए हुन्थ्यो जस्तो लाग्यो । आफू नभएपनि नेपालले जित्दा मन बुझाएँ,’ उनले हाँस्दै सुनाइन् ।

राष्ट्रिय टोलीको ऐतिहासिक सफलतामा साथ नभएपनि आउने अध्याय लेख्न भने उनी तयार छिन् । यसका लागि उनी आफ्नो तर्फबाट पूरा मिहिनेत गर्ने बताउँछिन् । ‘हरेक खेलाडीझैं मलाई पनि राष्ट्रिय टोलिबाट खेल्ने चाहना छ । अहिले टोलीमा पर्न निकै प्रतिस्पर्धा छ । मैले आफूलाई छनोटमा सिद्ध पारेपछि त्यसबारे सोच्ने हो,’ उनले भनिन्, ‘म टोलीमा खेल्न योग्य छु र पर्छु भने आफ्नो तर्फबाट शत प्रतिशत मिहिनेत गर्नेछु । म अहिले टोलीका लागि योग्य देखिन्न भने पनि आफ्नो मिहिनेत जारी राख्ने नै छु ।’

अहिले राष्ट्रिय टोलीकी कप्तान अरुणा शाहीले सेटरको भूमिका निर्वाह गरिरहेकी छिन् । अरुणा प्राकृतिक रुपमा सेटर नभएपनि टोलीमा आवश्यकता परेपछि त्यो भूमिकामा खेलेकी थिइन् । कृपापछि न्यु डायमन्डबाट अरुणाले नै सेटरको भूमिका निर्वाह गरिरहेकी छिन् । कृपा सेटरको भूमिकामा अन्यले पनि न्याय गर्न सकेको बताउँछिन् ।

‘उपाधि जिताउने खेलाडीबारे मैले केहि भन्नु नपर्ला । अझ आफ्नो प्राकृतिक पोजिसन नभएपनि त्यो किसिमको प्रदर्शन गर्नु वास्तवमै राम्रो हो । टोलीको सफलतामा सेटरको भूमिका निकै महत्त्वपूर्ण हुन्छ, म आफैंले यसबारे बुझेको छु,’ उनले भनिन् ।

कृपा आफू सेटर पोजिसनमा सानैदेखि अभ्यस्त रहेकाले टोलीमा फर्कनेमा आत्मविश्वास राख्छिन् । ‘म सानैदेखि सेटरको भूमिकामा थिएँ । यसअघि पनि राष्ट्रिय टोलीबाट पनि खेलिसकेको छु । भलिबल जानेदेखि नै यहीं भूमिकामा खेलेको कारण पनि म राम्रो खेल्न सक्छु भन्ने आत्मविश्वास छ । अझै केहि समय प्रशिक्षणमा बसिरहने हो भने टोलीमा पर्ने सम्भावना देख्छु । हेरौं प्रदर्शन र रणनीति कस्तो हुनेछ,’ उनले थपिन् ।

वर्तमान परिपेक्षमा विभाग जानु नै खेलाडीका लागि सुरक्षित मार्ग बनेको छ । कृपा पनि यो अवस्थाबारे जानकार छिन् । उनी आफू विभागमा नै जाने दृढ लक्ष्यसहित अघि बढेकी थिइन् । तर सबै खेलाडी विभागमै जान चाहन्छन् भन्ने हुँदैन । यसबारे सम्बन्धित पक्षले उचित कदम चाल्नुपर्ने उनको बुझाइ छ ।

‘अहिलेको अवस्थामा सिभिल खेलाडी भएर खेलाडी जीवन बाच्ने सम्भावना कम छ । भलिबल मात्र नभएर अन्य खेलमा पनि त्यस्तै छ । खेलाडी विभागमा गएपछि आर्थिक रुपमा ढुक्क हुन सकिन्छ । जीवन चलाउन पैसाकै आवश्यकता पर्छ ,’ उनले भनिन्, ‘सिभिलमा आफैं काम गरेर खेललाई पनि निरन्तरता दिन कठिन छ । विभागमा रहे खेलमा लाग्न एक किसिमको सहजता छ ।’

उनले थपिन् ‘अब हरेक खेलको संघ होस् या नेपाल सरकार, खेलाडीको भविष्य सोचेर दीर्घकालीन योजना अघि सार्नुपर्छ । नेपालमा खेलाडी नभएका होइनन्, तर भएका प्रतिभालाई उचित व्यवस्थापन हुन सकेको छैन । खेलाडीको मनोबल बढाउने र अवसर दिने हो भने, विभागमा नै जानुपर्ने अवस्था आउने थिएन ।’