भुपेन्द्र जिसी, काठमाडौं

कर्णाली प्रदेशको जाजरकोट आर्थिक देखि भौगलिक लगायत अधिकांश पक्षमा पिछडिएको जिल्ला हो । सामान्य जीविका निर्वाह गर्न नै धौधौ पर्ने जाजरकोटमा खेल प्राथमिकता त पर जावोस्, खेल्ने नै कम भेटिन्छन् । कहिलेकाहीं फुर्सदमा बालबालिकाले खेल्नेबाहेक खेलकुद, अझ क्रिकेट शून्यप्राय छ ।

स्थान बिकट हुँदा खेलका कार्यक्रम कम होलान्, तर प्रतिभा र रुचिलाई भने यसले रोक्न सक्दैन । त्यसका उदाहरण १६ वर्षीय क्रिकेटर अनुज चनारा हुन् । नेपाल क्रिकेट संघ (क्यान) ले ओमान भ्रमणको लागि बिहिबार ३२ सदस्य खेलाडीको नाम सार्वजनिक गयो । जसमा कर्णाली प्रदेशका एकमात्र प्रतिनिधिका रुपमा तीब्र गतिका बलर अनुज पहिलोपटक बन्द प्रशिक्षणमा परे ।

प्रधानमन्त्री कपअघि अनुजलाई नेपाली क्रिकेटमा चिन्ने सायदै कोहि थिए । दुई साता लामो प्रतियोगितामा उनले गरेको प्रर्दशन राष्ट्रिय टोलीको बन्द प्रशिक्षणसम्म पुग्न पर्याप्त रहयो । छोटो समयमै उनले ठूलो फड्को मारेका छन् । प्रदर्शन देखाउन दुई साता लागेपनि त्यसका लागि आधार खडा गर्न उनले गरेको संघर्ष र मिहिनेत भने सामान्य परिस्थितिभन्दा फरक छ ।

बिहीबार राष्ट्रिय टोलीमा सार्वजनिक भएपछि भान्जा नरेन्द्र विकले फोन गरेर अनुजलाई यसबारे जानकारी दिए । सुरुमा विश्वास नै गर्न सकेनन् । किनभने उनले राष्ट्रिय टोलीबारे सोचेकै थिएनन् ।

‘मैले क्रिकेट सुरु गरेको दुई वर्ष पनि भएको छैन । कोरोना महामारीले गर्दा ८-९ महिना अभ्यास पनि गर्न पाइएन । नेपाली टोलीको क्याम्पमा पर्छु भन्ने भनेर सोचेको पनि थिइनँ’, उनले भने ,’ कोरोनापछि प्रधानमन्त्री कप भयो । प्रर्दशन पनि राम्रो भयो । तर म नेपाली टोलीको क्याम्पमा परे । यी सबै कल्पना बाहिरका छन् ।’

बन्द प्रशिक्षणमा परेपनि उनले अहिले नै नेपाली टोलीमा पर्छु भन्ने सोचेका छैनन् । प्रशिक्षणबाट धेरै भन्दा धेरै कुरा सिकेर फर्किने सोच राखेका छन् । ‘मैले जति हुन सक्छ राम्रो कुरा सिक्ने प्रयास गर्ने छु । प्रशिक्षक डेभ ह्वाटमोरसँग सिक्ने मौका मिलेको छ । यस्तो मौका फेरि नआउन पनि सक्छ । सिनियर दाईहरुबाट पनि धेरै सिक्ने प्रयास गर्ने छु । यो मेरा लागि ठूलो अवसर हो,’ उनले थपे ।

यसअघि कर्णाली प्रतियोगिताकै सर्वाधिक कमजोर टोलीमा पर्थ्यो । तर यस पटक कर्णालीले त्यो गलत साबित गरिदियो । विभागीय टोलीलाई नै कडा प्रतिस्पर्धा दिएको थियो । प्रधानमन्त्री कप क्रिकेटमा पहिलो जित निकाल्ने क्रममा गण्डकी प्रदेशलाई पराजित गरेको थियो ।

‘हामीले प्रतियोगिताअघि त्यस्तो योजना त खासै केहि गरेका थिएनौं । पहिलो प्रदेशको छनोट हुन्थ्यो र सिधै खेल खेल्न आउथ्यौं । आफ्नै टोलीका खेलाडीलाई चिनिदैन थियो । गतवर्ष म एमएम कप खेल्दा दुई चार जनालाई मात्र चिनेको थिए । कर्णालीको त्यो अवस्था थियो,’ उनले सुनाए ।

‘यसपटक हाम्रो बन्द प्रशिक्षण पनि सुरु भयो । कोच पउल फरेरालाई पायौं । फरेराले राम्रो पक्ष सिकाउनु भयो । विभागीय टोलीभन्दा हामी पनि कम छैनौं । हामी पनि खेल्न सक्छौं र हराउन सक्छौं भनेर मनोबल बढाउनुको साथैं मानसिकता एकदमै परिवर्तन गर्नु भएको थियो,’ उनले थपे ।

‘पहिला हामी प्रतियोगिता खेल्न जाने, सहभागिता जनाउने र आउने मानसिकता बाहेक अरु केहि हुँदैन थियो । अहिलेसम्म कर्णालीले राम्रो प्रर्दशन पनि गरेको थिएन । तर यस पटक हामी राम्रो प्रर्दशन गर्ने सोच लिएर गएका थियौं । गर्न सक्छौं भन्ने आत्मविश्वास पनि थियो । यस सफलताको श्रेय प्रशिक्षक फरेरालाई जान्छ,’ उनले प्रशिक्षक फरेराको प्रभावबारे सुनाए ।

‘मैले प्रतियोगिता खेल्न आउनु अघि यति विकेट लिन्छु । यस्तो उस्तो गर्छु केहि सोचेको थिइनँ। कोचले पहिला विकेटको लागि नजाउ । आफ्नो लेन्थ र लाइनमा ध्यान देउ भन्नु भएको थियो । ब्याट्सम्यानले जानी जानी विकेट दिँदैन र तिमीले जानी जानी लिन सक्दैनौं, आफ्नो लाइन लेन्थमा ध्यान देउ । ब्याट्सम्यानले एउटा न एउटा गल्ती गर्छ र विकेट आउछ भन्नु भएको थियो । त्यहि अनुसार बलिङ गरे र सफल पनि भए,’ अनुजले थपे ।

अनुजले त्रिभुवन आर्मी क्लबविरुद्ध मुलपानीमा डेब्यू गरेका थिए । उनले सुनाए,’ मेरो पहिलो विकेट रोहित कुमार पौडेलको थियो । नेपाली क्रिकेट टोलीको खेलाडीको विकेट लिँदा यति खुसी थिए । गण्डकी र प्रदेश एकविरुद्ध पनि राम्रो विकेट लिए ।’

कर्णालीले अन्तिम खेल नेपाल एपिएफ क्लबसँग टियुमा खेलेको थियो । उक्त खेलमा एपिएफ ४९.५ ओभरमा २ सय १८ रनमा अल आउट भयो । कर्णाली ४४ ओभर खेल्दै १ सय ४७ रनमा अल आउट भएको थियो । एपिएफलाई सस्तैमा आउट गर्न अनुजले ६.५ ओभरमा १ मेडन सहित ३० रन खर्चेर ३ विकेट लिए ।

अनुजको नवौं ओभरको दोस्रो बलमा शरद भेषावकर कभरमा सट खेल्नेक्रममा हिमान्शु शाहीबाट ८ रनमा क्याच आउट हुन पुगे । अनुजलाई बलिङ गर्ने क्रममा ब्याट्सम्यान शरद हुन् भन्ने थाहा रहेनछ । विकेट लिइसके पछि मात्र थाहा पाए ।

‘आउट गरेको बेला मलाई शरद दाइ ब्याटिङमा भन्ने थाहा थिएन । तर आउट गरेपछि मात्र थाहा पाए । त्यसपछि यति खुसी भएकी जीवनकै सबैभन्दा ठूलो खुसी त्यहि थियो । शरद दाई भनेको नेपाली क्रिकेटमा टप अडरको राम्रो ब्याट्सम्यान हुनुन्छ,’ उनले उत्साहित हुँदै सुनाए ।

अनुजको आर्थिक अवस्था यतिसम्म कमजोर छ की उनी प्रधानमन्त्री कप खेल्न आउँदा जुत्ता किन्ने पैसा नै थिएन । साथीको मागेर लाएर आएका थिए । अहिले बन्द प्रशिक्षणका लागि लगाउने जुत्ता उनीसँग छैन ।

‘प्रधानमन्त्री कप खेल्न आउँदा त्यो पनि एकेडेमीमा सँगै प्रशिक्षण गर्ने बाबुरामको मागेर ल्याएर आएका थिए । किन्ने हो भने ४/५ हजार रुपैयाँ भन्दा कममा आउदैन । घरबाट जुत्ता किन्न नै पैसा दिन सम्भव छैन । अहिले बन्द प्रशिक्षणमा आउँदा साथीको खेल परेकोले त्यो मागेर पनि ल्याउन पाइन,’ उनले भने, ‘अहिले त सामान्य खालको रबरको झन्डै एक वर्षअघि किनेको लगाएर आएको छु । यसैले काम चलाउन बाहेक मसँग अर्को विकल्प छैन ।’

अनुजको जन्म जाजरकोटको नलगाड नगरपालिका वडा नम्बर ५ मा बुबा अजविर र आमा मनसरीको कोखबाट दोस्रो सन्तानको रुपमा २०६२ भदौ १४ गते भएको हो । उनका बाबा, मम्मी, भाई बहिनी भारतमै बस्छन् । उनी घरको माइलो छोरा हुन् ।

जेठो दाई जाजरकोटमै छन्, भाइ र बहिनी हिमाचलमै पढ्छन् । कमजोर आर्थिक अवस्थाको कारण बाबा मम्मीसँगै उनी सानो उमेरमै भारततर्फ लागे । भारतको हिमाचल प्रदेशको किन्नौर गाउँमा बाबा मम्मी मजदुरी गर्छन् । परिवारलाई विहान बेलुका खाननै ठूलो संघर्ष गर्नुपर्छ । त्यसैले क्रिकेटमा घरबाट उनलाई साथ र समर्थन थिएन । अनुजले गोभरमेन्ट सिनियर सेकेन्डरी स्कुल किल्बामा पढ्दै गर्दा छोडेका थिए ।

कक्षा ४ मा पढ्दा देखि भारत गएका उनी त्यसपछि टेनिस बलले क्रिकेट खेल्न थाले । बाबु आमानै दुवै जना भारत जान परेपछि अनुजलाई पनि लिएर गएका थिए । क्रिकेट खेल्दा खेल्दै गर्दा उनमा झन् क्रिकेटप्रति रुची र मोह बढ्दै गयो । त्यसपछि पढाइमा ध्यान दिन छाडे । उनको तनमन सबै क्रिकेटमा हुन्थ्यो । क्रिकेट नशानै बनेको थियो ।

लगातार क्रिकेट खेल्दै आएका उनी सुरुमा बलर भने थिएनन् । अनुज सुरुमा विकेटकिपर ब्याट्सम्यान थिए । तर उनले पढ्ने कक्षामा कुनैपनि बलर भएन । त्यसैले उनी बलर हुनुपर्यो । एकपछि अर्को खेलमा बलिङ गर्दा उनी निखारिंदै गए र राम्रो बलर बने । ५ फिट ८ इन्च अग्ला अनुजलाई बलिङमा सहज पनि भयो । यसरीनै उनको दिनहरु बित्दै गए ।

कक्षा ९ मा पढ्दै गर्दा उनलाई नेपाल आउन मन लाग्यो । तर क्रिकेट खेल्नकै लागि घरबाट बाहिर भने उनलाई सहयोग थिएन । अनुजका बाबु आमाले राम्रोसँग क्रिकेट बुझ्दैनन्, खेल्न दिन नै सहयोग गर्न सम्भव पनि भएन । त्यसपछि उनले चितवन बस्दै आएका भान्जा नरेन्द्र विकलाई फोन गरे । उनी नरेन्द्रसँग सम्पर्क भएपछि घरमा कसैलाई नभनी क्रिकेट खेल्न नेपाल आए । उनले आफू नेपाल आएको बाबु,आमा साथीभाई कसैलाई पनि भनेनन् ।

‘म सुरुमा नेपाल आउँदा कसैलाई पनि भनेको थिएन । भागेर आएको थिएँ । घरबाट खेल्न मात्र त्यस्तो साथ पाउन्न थिएँ । क्रिकेट खेलेर कसले के नै गर्यो र? भन्ने जवाफ पाउँथे । तर मलाई पढ्न पटक्कै मन थिएन । क्रिकेट खेल्न मात्र मन लाग्थ्यो’, अनुज विगत सम्झदै भन्छन् ।

‘हरिद्वारमा आएपछि मात्र मैले मम्मीलाई फोन गरेर नेपाल गएको बताएको थिए । मम्मी अचम्म पर्नुभयो । कसैलाई केहि नभनी किन गइस् भन्नुभयो । पछि चितवन आएर सबैसँग कुरा गरे । म गतवर्ष कक्षा ९ मा पढ्दै गर्दा मंसिरतिर नेपाल आएको थिए,’ उनले सुनाए ।

चितवन आउनुअघि अनुज कहिल्यै एकेडेमी पुगेका थिएनन् । कमजोर आर्थिक अवस्था र घरको साथ नहुँदा हिमाचल प्रदेशमा त्यो सम्भव पनि थिएन । चितवन क्रिकेट एकेडेमीमा आएपछि भने उनको नयाँ यात्रा सुरु भयो । आर्थिक पक्ष कमजोर रहेका अनुजलाई यहाँसम्म ल्याउन नरेन्द्रको ठूलो भूमिका रहयो । नरेन्द्रकै साथ, सहयोग र हौसलाले अनुजले छोटो समयमै यो यात्रा तय गर्न सफल रहे ।

‘एकेडेमी नेपाल आएरै सिकेको हुँ । भान्जा (नरेन्द्र) ले घरको आर्थिक अवस्थालाई लिएर चिन्ता नगर्नुस् । आफ्नो खेलमा ध्यान दिनुहोस् । हजुरलाई जे आइपर्छ सबै म हेर्छु भनेपछि म ढुक्क भएँ । घरबाट पठाइदिने पैसाले चितवनमा कस्सिएर क्रिकेट सिक्न सम्भव थिएन । २-३ महिनामा ५ हजार पठाइदिनुहुन्थ्यो । त्यो त कोठा भाडा र एकेडेमी फि तिर्न राम्रोसँग पुग्दैन थियो,’ अनुजले सुनाए ।

‘एक महिना जति एकेडेमीमा सिकेपछि इनरुवामा हुने प्रतियोगिताको लागि कर्णाली प्रदेशको छनोट खुलेको थाहा पाए । अनि सुर्खेतमा ट्रायल दिन गएँ । खै दाईहरुले के देखेर छनोट पनि गरिहाल्नु भयो । इनरुवाको प्रतियोगिता सकिएपछि कोरोना आयो र म जाजरकोट गएँ । त्यसले ७/८ महिना अभ्यास गर्न पाइन,’ अनुजले सुनाए ।

‘कोरोना केहि साम्य भएपछि एकेडेमी फर्किएँ । एक महिना जति अभ्यास गरेपछि प्रधानमन्त्री कप छनोट भयो । प्रर्दशन पनि राम्रो भयो । अहिले यहाँ आइपुगेको छु,’ उनले भने, ‘कर्णालीको टोलीमा परेपछि फोन गरेर मम्मी र बाबालाई जानकारी गराए ।’

‘उहाँहरु क्रिकेट त्यति बुझ्नु हुन्न । कसले के गरेको छ र तिम्रो छोराले गर्ला भनेर कुरा काट्छन् । मम्मीले पनि क्रिकेट खेलेकोमा खासै राम्रो मान्नुहुने थिएन । जे मन लाग्छ त्यहि गर भन्नुहुन्छ । म राष्ट्रिय टोलीको बन्द प्रशिक्षणमा परेको छु भन्दा पनि खासै खुसी हुनुभएन । किनभने त्यसको महत्व उहाँलाई थाहा नै छैन । यदि बुझ्ने हुनुहुन्थ्यो भने पक्कै खुसी हुनुन्थ्यो ।’

नरेन्द्रकी पत्नी विपना, नरेन्द्र र अनुज

अनुज हाल चितवनको भरतपुरमा बस्छन् । त्यहाँबाट क्याम्पाचौरमा रहेको एकेडेमीमा हिँडेर आउने जाने गर्छन् । क्याम्पाचौरसम्म बसमा आउने जाने बस भाडा नहुँदा उनी हिडेर नै आउने जाने गर्छन् । खाजा खाने पैसा जुटाउन पनि कठिन छ । कहिलेकाहिँ खाना नखाई दिनभर अभ्यास गर्छन् ।

‘राजु खड्का सरले पनि धेरै कुरा सिकाउनु र सहयोग गर्नुभयो । अन्य दाईरुले पनि धेरै सहयोग गर्नु भयो । हिडेर आधा घण्टामा एकेडेमी पुगिन्छ । पैसा भएको दिन गाडि चढेर जान्थे, नत्र धेरैजसो हिडेर नै जान्छु,’ उनले सुनाए ।

‘एकेडेमीमा सिक्न आउँदा अरुलाई देखेपछि केहि गर्छु भन्ने आत्मविश्वास जाग्थ्यो । व्यक्तिगत रुपमा समान सुविधा नपाएपनि अरु भन्दा छिटो राम्रो गरेर देखाउँछु भन्ने सोचेर अघि बढें । मिहिनेत गरिरहे एक न एक दिन त मेरो दिन आउला भन्ने सोचिरहें । तर यति चाडैं यो स्थानमा आइपुगिन्छ भन्ने सोचेको थिइनँ,’ उनले सुनाए ।

उनले गतवर्ष कर्णालीबाट नेपाल पुलिस क्लबविरुद्ध पहिलो खेल खेलेका थिए । तर डेब्यू भने राम्रो हुन सकेन । ६ ओभर बलिङ गर्दै ४९ रन खर्चे । ‘त्यो खेलपछि म केहि हैन रहेछु भन्ने लाग्यो । क्रिकेट खेलौं की छोडौं भन्ने सोचमा समेत पुगे । साह्रै दुखी भएँ । दोस्रो खेलमा दाईहरुले मौका दिएपछि भने मनोबल बढ्यो । प्रर्दशन पनि राम्रो भयो । त्यसपछि लगातार राम्रो प्रदर्शन गर्न सफल रहेको छु,’ उनले भने ।

संघर्षपूर्ण यात्रा गरिरहेका अनुजले राष्ट्रिय टोलीबाट खेल्ने सपना देखेका छन् । ‘मेरो एउटै उद्देश्य र सपना भनेको नेपाली क्रिकेट टोलीको जर्सी लगाउने हो । त्यसको लागि अहिले राम्रो अवसर आएको छ । अहिले मैले धेरै भन्दा धेरै  सिक्नुछ । यो अवसरलाई भविष्यका लागि राम्रो पथ बनाउन मैले सक्दो मिहिनेत गर्नेछु,’ उनले भने ।

राष्ट्रिय टोलीमा तीब्र गतिका बलरको रुपमा स्थान बनाउन सहज अवस्था छैन । त्यो अनुजले पनि राम्रोसँग बुझेका छन् । अहिलेको अवसरलाई सिक्ने आधारको रुपमा लिएका उनले आफ्नो यात्रालाई भने निरन्तरता दिनुपर्छ ।

अनुजको आर्थिक अवस्था क्रिकेटमा लागिरहन पर्याप्त छैन । प्रशिक्षणका लागि खासै खर्च नलाग्ने हुँदा भान्जाको साथ-सहयोगले उनी अघि बढेका छन् । तर अर्को स्तरमा पुगेपछि क्रिकेटमै लाग्ने खर्च उठाउन सक्ने अवस्थामा उनी अहिले छैनन् । बन्द प्रशिक्षणमा परेपछि सम्बन्धित निकायबाट सहयोग पाउनेमा उनी आशावादी छन् । उमेर समूह क्रिकेट खेल्न नै उमेर पुग्ने हुनाले पनि क्यान आफैंले उनलाई सहयोग गर्ने आशा गर्न सकिन्छ ।