भुपेन्द्र जि.सी./काठमाडौं

ऋतु कनौजिया नेपाली क्रिकेटकी सवैभन्दा अनुभवी खेलाडी हुन् । नेपालकी पूर्वकप्तान ऋतुले ४२ वर्षको उमेरमा घरेलु क्रिकेटमा सुदूरपश्चिम प्रदेशबाट लगातार सानदार प्रदर्शन गर्दै आएकी छिन् । उमेर एउटा अंक मात्रै हो भन्ने उदाहरण प्रस्तुत गर्दै आएकी छिन् ।

सन् २००७ देखी २०१९ सम्म नेपालबाट अन्तर्राष्ट्रिय क्रिकेट खेलेकी नेपालकी पूर्वकप्तान ऋतुको ४२ वर्षमा पनि जोश र जाँगर उस्तै छ । अहिले पनि मैदानमा उनले फिल्डिङ, ब्याटिङ र बलिङमा अब्बल रहँदै आएकी छिन् ।

ऋतु घरेलु क्रिकेटमा विपक्षीलाई घातक बन्दै आएकी छिन् । काठमाडौंमा जारी प्रधानमन्त्री कप महिला टि२० राष्ट्रिय प्रतियोगितामा सुदूरपश्चिम प्रदेशलाई आइतबार कर्णालीविरुद्ध ८१ रनको जित दिलाउन उनले घातक बलिङ गरिन् ।

उनले ४ ओभरमा २ मेडनसहित ६ रन खर्चेर ३ विकेट लिइन् । घरेलु क्रिकेटमा उनले लगातार उत्कृष्ट अलराउन्ड प्रदर्शन गर्दै आएकी छिन् । उनी फिटनेशमा ध्यान दिएको कारण सम्भव भएको बताउँछिन् ।

‘लगातार अभ्यास गरेको छु । साँझ विहान अभ्यास गर्छु । खानपिनमा ध्यान दिँदै आएको छु । क्रिकेट खेली राखेको मान्छे त्यहिँ सजिलो भएको छ । क्रिकेटलाई नै सबैकुरा सुम्पि राखेको छु । त्यसले पनि होला’, आफ्नो प्रदर्शन बारे उनले भनिन् ।

२०१९ मा थाईल्यान्ड भ्रमणपछि ऋतु नेपालको टोलीमा छैनिन् । पछिल्लो समय बढ्दो उमेरसँगै उनलाई सन्न्यासको केहि दबाब पनि छ । पछिल्लो दुई वर्षदेखी उनलाई सन्न्यास लिन दबाब आएको छ । तर पनि आफ्नो उक्त प्रदर्शनले दबाब हटाउँदै आएकी छिन् । घरेलु क्रिकेटमा सुदूरपश्चिमबाट उनको प्रदर्शन अब्बल छ । गतवर्ष पिएमकपको उपाधि जिताउन महत्वपूर्ण प्रदर्शन गरेकी थिइन् ।

‘मलाई सन्न्यास लिन यहिँ वर्ष भनी राख्नु भएको थियो । सरहरु (चतुरबहादुर चन्द) आज वा भोली आइपुग्नु हुन्छ होला । सरसँग कुरा गरेर अन्तिममा नेपालबाट एउटा खेल खेलेर त्यसपछि सन्न्यास लिन्छु होला । मेरो अवको इच्छा नेपालबाट अन्तिम बिदाई खेल खेल्ने छ’, ऋतुले भनिन् ।

ऋतुले आफ्नो करिअर नै क्रिकेटमा बिताएकी छिन् । क्रिकेटलाई नै राम्रो बनाउन लाग्दा हालसम्म विवाह पनि गरेकी छैनिन् । सन्न्यासपछि केहि आय आर्जन गर्ने आधार बनाइदिए सहज हुने उनी बताउँछिन् ।

‘मैले सन्न्यास लिएपछि आफ्नो आयआर्जन गर्ने कुनै एउटा आधार पाए हुन्थ्यो । क्यानले त छोड भन्छ । मैले अहिले सम्म क्रिकेट बाहेक केहि सोचेन । मलाई जिल्ला, प्रदेश र क्यानले हालसम्म केहि दिएका पनि छैनन् । सिनियर टोली छाडेपछि आर्थिक रुपमा केहि गराइदिन क्यानलाई आग्रह पनि गर्न चाहन्छु’, उनले भनिन् ।

महिला क्रिकेटबाट खेलाडीले आत्मासन्तुष्टि र नाम बाहेक आलसम्म केहि पाउन सकेका छैनन् । वर्षमा एक दुई राष्ट्रिय प्रतियोगिता खेलेर बस्नु परेको छ । घरेलु खेल्ने खेलाडीलाई कुनैपनि पैसा छैन । अन्तर्राष्ट्रिय वर्षमा कहिले काहिँ हुँदै आएको छ । ऋतु पछिल्लो चार वर्षदेखी नेपाली टोलीमा छैनिन् । ऋतु सन्न्यासपछि प्रशिक्षणमा आउने अपेक्षा राखेकी छिन् ।

पछिल्लो समय गृह जिल्लामा उनले युवा खेलाडीलाई प्रशिक्षण समेत दिँदै आएकी छिन् । वान लेभल कोचिङ कोर्ष गरेकी उनले दशरथचन्द नगरपालिकामा प्रशिक्षण दिँदै आएकी छिन् ।

उनी जिल्ला, प्रदेश हुँदै केन्द्रमा आएर प्रशिक्षक भूमिका निर्वाह गर्ने सपना पनि देखेकी छिन् । २००७ मा नेपालले अन्तर्राष्ट्रिय क्रिकेटमा सुरुवात गर्दा र हालसम्म आउँदा अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा प्रदर्शनमा कुनै फरक छैन । पछिल्लो समय खेलाडी उत्पादन भएपनि अपेक्षा अनुसार नतिजा आउन सकेको छैन ।

बरु नेपालको अन्तर्राष्ट्रिय प्रदर्शन झनपछि झन खस्किएको छ । क्यानले पहिलो पटक पिएमकप राउन्ड रोविनमा आयोजना गरेको छ । यसले पनि सुधार गर्न केहि सहयोग पुग्ने अपेक्षा गरिएको छ । ऋतु निरन्तर खेल र अभ्यास हुनुपर्ने बताउँछिन् ।
‘नेपाली टोलीमा परेका खेलाडीलाई पनि निरन्तर क्याम्प राख्दिन पर्यो । कडा अभ्यास गराउनु पर्यो । अनि मात्रै सबै कुरा परिवर्तन हुन्छ’, उनले भनिन् ।

ऋतुले नेपाली क्रिकेटलाई जुन योगदान दिएकी छिन् त्यसलाई शब्दमा बयान गर्न सकिदैन । आफ्नो पूरा जीवनलाई क्रिकेटलाई समर्पित गरेकी छिन् । खेलपर्ति समर्पितको एउटा राम्रो उदाहरण पनि हुन् ।

उनको उक्त योगदानलाई क्यानले उचित मुल्याङ्कन गर्न सके ऋतुलाई गर्वमात्रै हुनेछैन । युवा खेलाडीलाई क्रिकेटमा लाग्न एउटा प्रेरणा र हौसला पनि मिल्नेछ । उनको खेलाडी करिअरमा अन्तिम सपना नेपालबाट खेलेर सन्न्यास लिने सपना पूरा गर्दिन क्यान र नेपाली महिला टोली पछि हट्नु हुँदैन ।

ऋतुको पूरा क्रिकेट जीवनी पढ्नुहोस् : ऋतु कनोजिया – ‘खेलाडी त के कप्तान पनि चिन्दैनन्’