भुपेन्द्र जिसी, काठमाडौं

नेपाली क्रिकेटको इतिहासको पाना पल्टाउँदा पुबुदु दासानायके सफल प्रशिक्षकमा गनिन्छन् । दासानायके मुख्य प्रशिक्षक हुँदा नेपालले पहिलो पटक २०१४ मा टि२० विश्वकप खेल्दै इतिहास रचेको थियो । त्यसबेला टोलीले सन् २०११ देखि २०१५ सम्म डिभिजन चारदेखि दुई सम्मको यात्रा गर्यो ।

क्यानभित्रको आन्तरिक किचलोको कारण दासानायकेले सन् २०१५ मा नेपाली क्रिकेट छाडे । ६ वर्षपछि पुन: दोस्रो कार्यकालका लागि फर्किएका दासानायकेले लगातार कमजोर नतिजा हात पारेका छन् । विगतमा समर्थकमाझ निकै प्रशंसा बटुल्ने दासानायके अहिले आलोचित पात्र बनेका छन् । निकै कठिन परिस्थितिमा नेपाल आएका दासानायकेले सात महिना बितिसक्दा पनि टोलीलाई निकास दिन सकेका छैनन् ।

आइतबार सम्पन्न स्कटल्यान्ड भ्रमणमा नेपालले लज्जास्पद ब्याटिङ गर्दै चार मध्य तीन खेल हार्यो । अन्तिम खेलमा स्कटल्यान्डसँग जम्मा १ सय २८ रनमा अल आउट भयो । नामिबियासँग २ सय रनको विजयी लक्ष्य पछ्याउनेक्रममा १ सय ३६ रनमा सबै विकेट गुमायो ।

सन्दीप लामिछानेको कप्तानी र दासानायकेको प्रशिक्षणमा नेपालले १४ ओडिआईमध्य ९ मा हार र ४ मा जित हात पारेको छ । एक खेल बाराबरीमा सकिएको छ । टि२० क्रिकेटमा १३ खेलमा १० मा जित र ३ मा हार छ । ओडिआईको १२ खेल विश्वकप लिग–२ का हुन् । जसमा नेपालले ७ खेल हारेको छ । त्यसैको कारण शीर्ष तीनमा रहँदै सोझै विश्वकप छनोट खेल्ने समीकरण अब कठिन बनेको छ ।

शीर्ष पाँचमा पर्दै ओडिआई मान्यता पाउने सम्भावना पनि पातलिंदै गएको छ । क्यानाडासँग दोस्रो एकदिवसिय अभ्यास खेलमा १ सय ८९ रनको लक्ष्य पछ्याउनेक्रममा नेपाल १ सय ५ मा अल आउट भएको थियो । उनको प्रशिक्षणमा नेपालले १२ मध्य ७ खेलमा २ सय रन कटाउन सकेको छैन । १ सय ५० भन्दा कममा दुई पटक समेटिएको छ । प्रशिक्षण खेलमै पनि २ सय माथिको योगफल एक पटक मात्रै पूरा गरेको छ । गत मार्चमा शारजाहमा पपुवा न्युगिनीविरुद्ध २ सय ५ रनको योगफल पूरा गरेको थियो ।

त्यसै सिरिजमा युएईले दिएको १ सय ६९ रनको लक्ष्य पछ्याउनेक्रममा १ सय २० रनमा अल आउट भयो । युएईले नै दिएको २ सय ३ रनको लक्ष्य पछ्याउनेक्रममा १ सय ३ रनमा समेटियो । दासानायके आउनुअघि डेभ ह्वाटमोरले ब्याटिङमा ठूलो आशा देखाएका थिए । ह्वाटमोरको प्रशिक्षणमा गत सेप्टेम्बरमा अल अमरेतमा अमेरिकाले दिएको २ सय ३१ रनको लक्ष्य पूरा गरेको थियो । ह्वाटमोरले छोटो समयमा ठूलोे परिवर्तन गरे । पुबुदुको प्रशिक्षणमा नेपालले तीन पटक २ सय ५० माथि रन बनाएपनि हारेको छ । जस मध्य दुई खेल पपुवा न्युगिनीविरुद्ध टियु मैदानमा थियो ।

नेपाल जुन स्तरको क्रिकेट खेलेको छ त्यो दासानायकेले सम्हाल्न सकेका छैनन् । क्यानले उनलाई ल्याउनुको एक कारण तत्कालिन विवाद समाधान गर्न थियो । उनीभन्दा नजिकबाट नेपाली क्रिकेट बुझ्ने अरु प्रशिक्षक थिएनन् । अरुलाई ल्याउँदा झनै भन्द्रगोल हुनसक्थ्यो । एक हदसम्म उक्त विवाद साम्य भएपनि त्यसले नतिजामा भने निकै असर गरेको छ ।

दासानायकेको आगमनपछि नेपालले टि२० विश्वकप खेल्ने अवसर गुमायो । दासानायकेमाथि क्यान र संघका कर्माचारी हावी भएको आरोप पनि छ । सन् २०१४ मा क्यानविरुद्ध आन्दोलनपछि उनको बोर्डसँग सम्बन्ध निकै बिग्रिएको थियो । क्यानले पनि पहिला अदालतसम्म पुर्याएका उनैलाई अहिले मुख्य प्रशिक्षक बनायो । यसमा दुवै पक्षको केहि स्वार्थ रहेको आँकलन गर्न सकिन्छ ।

त्यसो त क्यानले उच्च स्तरिय प्रशिक्षक ल्याउन नखोजेको होईन । तर तत्कालिन खेलाडीको विवाद र पछिल्लो समय टोलीमा देखिएको गुटबन्दीका डरले त्यो जोखिम लिन चाहेन ।

लज्जास्पद ब्याटिङका साथ खराब प्रदर्शन खेलाडीले गरेका छन् । जवाफमा समर्थकबाट चर्को आलोचना क्यानले खेपिरहेको छ । पछिल्लो एक वर्षमा क्यानले अन्तर्राष्ट्रिय क्रिकेटमा खेलाडीलाई लगातार व्यस्त राखेको छ । अन्तर्राष्ट्रिय सिरिजदेखि अभ्यासमा अत्यधिक खर्च भएको छ । तर घरेलु संरचना र प्रतियोगिताको अवस्था भने दयनीय छ । शून्य जस्तै छ ।

प्रशिक्षक मात्र होईन कप्तान सन्दीप, क्यान, क्यानका उच्च पदाधिकारी र गैर जिम्मेवारी ब्याटिङ गर्ने सबै खेलाडी खराब प्रदर्शनका भागीदार हुन् । टोलीमा मैदानभित्र बलरलाई भने प्रश्न गर्ने खासै ठाउँ छैन । पछिल्लो चार वर्षमा सिनियर होस् वा युवा खेलाडी नेपालको सबैभन्दा ठूलो समस्या नै गैरजिम्मेवार ब्याटिङ हो । अधिकांश खेलमा हारको कारण गैरजिम्मेवार ब्याटिङ नै हो । दासानायाकेले सुरुवातदेखि यसलाई सुल्झाउने भनेपनि त्यो समस्या अन्त्य गर्न सकेनन् ।

दासानायकेबाट पाउनु पर्ने ज्ञान नेपाली क्रिकेटले पाइसकेको तर्क पनि छ । सन् २०१५ सम्म उपलब्धि हासिल गरेपछि उनीबाट पाउन बाँकी खासै केहि छैन । अब नयाँ यात्रा गर्न नयाँ शैलीको प्रशिक्षण र तयारी चाहिन्छ । अहिले सबै युवा खेलाडी छन् । यी खेलाडीले राम्रो प्रशिक्षक नपाएमा नेपाली क्रिकेटको भविष्य झनै अन्धकार बन्नेछ । युवा खेलाडीले विश्वस्तरिय ब्याटिङ प्रशिक्षण अनिवार्य बनेको छ । उनीहरुलाई कस्तो बनाउने अहिलेको प्रशिक्षणले निर्भर पार्छ ।

राम्रो प्रशिक्षक पाए नेपालको ब्याटिङ कमजोर छैन भन्ने ह्वाटमोर राम्रो उदाहरण हुन् । ह्वाटमोरले छोटो समयमा नेपाली ब्याटिङमा धेरै परिवर्तन ल्याएका थिए । पुबुदुको प्रशिक्षणमा भने तीनै खेलाडी चल्न सकेका छैनन् । यसअघि प्रदर्शन गरेका खेलाडीले पनि रन बनाउन सकेका छैनन् । भरपर्दा ब्याटर दीपेन्द्रको ब्याटिङक्रमनै बिगारेर पाँचमा पुर्याएका छन् । ब्याटिङक्रमले प्रदर्शनमा धेरै फरक पार्छ ।

साथ नपाएका पुबुदु

कुनैपनि टिम सफल हुन एकता हुनुपर्छ । सन् २०१४ मा उनी सफल हुनुको कारण एकता र टिम भावना थियो । कप्तान, प्रशिक्षक र खेलाडीबीच एकता भएन भने ठूलो दुर्घटना निम्ताउँछ । कतिपयले प्रशिक्षकलाई खेलाडीले असहयोग गरेको बताउँछन् । अहिले प्रशिक्षकको मुख्य काम नै खेलाडीलाई एक भएर अगाडि लैजानु थियो । एकतृत एक बनाउन नसक्नु आफैंमा एक असफलता बनिसकेको छ ।

एक दुई प्रतियोगिता प्रदर्शन अनुसार कसैलाई पनि आलोचना गर्न मिल्दैन । तर लगातार खराब खेलेपछि भने विकल्प खोज्नुपर्छ । नेपाललाई अर्को स्तरमा पुर्याउने हो भने अब दासानायकेको विकल्प खोज्नुपर्छ । नेपालको सपना ओडिआई हुँदै टेस्ट राष्ट्र बन्ने हो । तर अहिलेको अवस्था हेर्दा ओडिआई स्तर जोगाउन कठिन हुने देखिन्छ । कुनै समय विश्वकपको सेमिफाइनल खेलेको केन्या अहिले डिभिजन श्रेणीमा संघर्ष गरिरहेको छ । बेलैमा होस् नपुर्याए नेपालको पनि त्यसै हविगत नहोला भन्न सकिन्न ।

नेपालसँग अझैपनि विश्वकप लिग-२ मा १६ खेल बाँकी छन् । यसक्रममा नेपालले ८ खेल देशमा र ८ खेल विदेशमा खेल्नेछ । बाँकी खेलमा सानदार प्रदर्शन गर्न सके ओडिआई मान्यता र विश्वकप छनोट पुग्ने सहज बाटो दुवै रहन सक्छ । त्यसको लागि टोलीले कम्तिमा १० खेल जित्न सक्नुपर्छ । त्यसलागि छोटो युद्धस्तरमा परिवर्तन गर्नुपर्छ । आगमी तीन महिना कम्तिमा नेपालले विश्वकप लिग–२ त्रिकोणात्मक ओडिआई सिरिज नखेल्ने हुँदा प्रशिक्षकको विकल्प खोज्न सक्छ ।

अहिलेको शैलीमा टोली अघि बढ्ने हो भने विश्वकप होईन ओडिआई मान्यतानै बच्न मुश्किल छ । पछिल्लो समय टोलीले सुधार हुने संकेत पनि देखाएको छैन । प्रशिक्षकलाई खेलाडीले समेत नटेरेको संकेत पाउन सकिन्छ । कि त प्रशिक्षकले आफ्नो शैलीमा परिवर्तन गर्नुपर्छ, या संघले विकल्प खोज्नुपर्छ । तर नतिजा भने आउनुपर्छ ।

क्यान र देशले क्रिकेटमा पछिल्लो समय ठूलो लगानी गरेको छ । एक समय एसोसियट क्रिकेटमा राज गरेका हङकङ, क्यानाडा र केन्या ओडिआई मान्यता नहुँदा क्रिकेट कस्तो अवस्थामा पुग्छ भन्ने राम्रा उदाहरण हुन् ।

क्यानले काम गरोस वा नगरोस, आडिआई मान्यता निरन्तरता हुन नसके आलोचना आफैं खानुपर्छ । अब संघ गम्भीर हुनुपर्छ । टोलीको कमजोरी जरादेखि निर्मुल पार्नुपर्छ । कप्तान र प्रशिक्षकलाई असहयोग गर्ने मनसाय यदि कसैमा रहेछ भने बाहिर राख्न मुटु कमाउनु हुँदैन । नाम किन जतिसुकै ठूलो नहोस्, देश भन्दा ठूलो कोही हुँदैन ।

टोलीको खराब नतिजाको जिम्मेवारी खेलाडीले पनि लिनुपर्छ । ओडिआई मान्यता रहँदा सबैलाई ठूलो असर पर्ने निश्चित छ ।

क्यानपनि नेपालको प्रदर्शनमा गम्भीर रहेको अध्यक्ष चतुरबहादुर चन्द बताउँछन् । ‘पछिल्लो समय हाम्रो प्रदर्शन चिन्ताजनक छ । ब्याटिङमा ओपनर र मध्यक्रम नचलेको हुनाले चिन्ताजनक अवस्था छ । सुधारको लागि खेलाडी, प्रशिक्षक र व्यवस्थापनसँग बसेर कसरी अगाडि बढ्ने भनेर छलफल गर्छौं, ; क्यानका अध्यक्ष चतुरबहादुर चन्दले भने ।

चन्दले पनि दासानायकेले अपेक्षित नतिजा दिन नसकेको स्वीकार गर्दछन् । ‘प्रशिक्षकको कार्यकाल हेर्दा सफल भएन । उनको कार्यकालमा हामीले सोचे अनुसारको नतिजा हात पार्न सकेनौं । एउटा समस्या आएको छ । ह्वाटमोरलाई एक वर्षको लागि ल्याएर आएको हुँदा छोडेर जानुभयो । नेपाली क्रिकेटको लागि दुर्भाग्य नै त्यो हो’, चन्दले भने । ह्वाटमोरलाई ल्याउँदा क्यानको चौतर्फी प्रशंसा भएको थियो ।

‘ब्याटिङकै कारण हामी तल परेको अवस्था हुनाले छलफल गर्दैछौं । हाललाई विकल्प खोज्ने बारे बोर्डले छलफल गरेको छैन । टिम आउँदैछ । टिम व्यवस्थापन बस्छ । सहमतिबाटै सबै कुरा टुंगो लाग्छ । टिमको प्रदर्शनबारे समीक्षा भएको छ । उचित निर्णय लिन्छौं’, चन्दले भने ।

दासानायिकेको प्रशिक्षणमा नेपालको हालसम्को नतिजा

पुबुदु दासानायके गत पुषमा नेपाल आएका थिए । त्यसबेला क्यानको कारवाहीमा परेका ज्ञानेन्द्र मल्ल, दीपेन्द्रसिंह ऐरी, कमलसिंह ऐरी र सोमपाल कामीलाई समर्थन गर्दै अरु केहि खेलाडीले पनि प्रशिक्षणमा नजाने अडान लिएका थिए । धेरै प्रयासपछि खेलाडी प्रशिक्षणमा आए ।

नेपाल ओमानमा टि२० विश्वकप छनोट खेल्न जाँदै थियो । क्यानले भने एकदिवसिय प्रतियोगिता खेलेर त्यसको तयारी गरेको थियो । मिडिया र समर्थकको चर्को दबाबपछि टि२० प्रतियोगिता गर्यो । त्यसबेला खराब लयमा रहेका शरद भेषवाकरलाई टोलीमा समेट्दा सोमपाल कामी परेनन् । धेरैले सुरुमै आलोचना गरे ।

चार देश सम्मिलित सिरिजमा नेपालले तीन मध्य दुई खेलमा हार्यो । आयरल्यान्डले प्रस्तुत गरेको १ सय २८ रनको विजयी लक्ष्य पछ्याउनेक्रममा ९ विकेट गुमाउँदै १ सय ११ रन बनायो । टोलीसँग ओमान पुगेका करण केसी चोट देखाउँदै बाहिरिएपछि टोली झनै कमजोर बन्यो ।

समूह चरणमा लगातार तीन जितपछि विश्वकपमा पुग्नको लागि सेमिफाइनलमा पुएईसँग १ सय ७६ रनको विजयी लक्ष्य पछ्याउनेक्रममा १ सय ७ रनमा अल आउट हुँदै लज्जास्पद ब्याटिङ गर्यो । अष्ट्रेलियामा हुने टि२० विश्वकप खेल्ने स्वर्णीम अवसर गुमायो । पुबुदुको पहिलो भ्रमण हुँदा तुलनात्मक रुपमा विश्वकप गुमाउँदा पनि आलोचना कम भयो । सबैले खेलाडीकै आलोचना गरे ।

विश्वकप छनोटमा नेपालले पाँच मध्य चार खेल जितेको थियो । त्यसपछि नेपालले युएईमा आइसिसी विश्वकप लिग २ त्रिकोणात्मक ओडिआई सिरिज खेल्न गयो । युएईसँग १ सय ६९ रनको विजयी लक्ष्य पछ्याउनेक्रममा १ सय २० रनमा समेटियो । युएईसँगै २ सय ३ रनको लक्ष्य पछ्याउनेक्रममा १ सय ३ रनमा अल आउट भयो । घरेलु मैदानमा पपुवा न्युगिनीसँग दुबै ओडिआई खेल खेलको सिरिज हार्नु पर्यो । जुन ओडिआईमा पहिलो क्लिनस्विप थियो ।

मलेसिया र पपुवा न्युगिनीसँगको त्रिकोणात्मक ओडिआई सिरिजमा बाँकी सबै खेलमा जित हात पार्यो । त्यसपछि नेपालले जिम्बावे ए सँग तीन टि२० अभ्यास खेल १–१ को बराबरीमा सक्यो । तीन एकदिवसिय अभ्यास खेल २–१ ले जित्यो । नेपाल जुनमा अमेरिका भ्रमण गर्यो । अमेरिका एक खेलमा जित, २ मा हार र एकमा टाइ भयो । अभ्यास खेलमा नेपाली अल स्टार्ससँग हारेको थियो ।

ओमानसँग पहिलो खेलमा २ सय १२ रनको विजयी लक्ष्य पछ्याउनेक्रममा १ सय ९८ रनमा अल आउट भयो । अमेरिकाविरुद्ध पहिला २ सय ७४ रन बनाएर पनि टाई गर्न पुग्यो । स्कटल्यान्ड भ्रमणमा पनि खराब ब्याटिङले तीन खेल गुमाउनु पर्यो ।

दासानायके दोस्रो कार्यकालमा आएपछि उनका पाँच चुनौती यस प्रकार थिए : नेपाली क्रिकेटमा पुबुदुका पाँच मुख्य चुनौती